TÜRKİYE'NİN YILDIZLARI 16 MART - TURGUT UYAR
Kategori
🗞
HaberlerDöküm
00:00Onlar gülerken herkes güldü. Onlar ağlarken gözyaşları sel oldu.
00:07Bir gün bir futbol topunun peşinde, bir gün bir film setinde, bir gün bir sahnede, bir gün bir ödül töreninde karşımıza çıktılar, hayatlarımıza dahil oldular.
00:21Sanatta, sporda, edebiyatta birer yıldızdılar.
00:26Türkiye'nin yıldızları onların çok özel hikayelerini anlatır.
00:56Her şair hüzünlüdür ama o biraz daha fazla hüzünlüydü sanki.
01:12Her şairin mısralarında melankoli vardır ama onun dizelere daha da bir içe dönüktü.
01:18İlkokul sıralarında küçük bir çocukken başlamıştı şiir yazmaya sonra hiç durmadı.
01:24Ece Ayhan, İlhan Berk, Edip Cansever, Büyükü Tamer gibi dostlarıyla ikinci yeni şiir akımında yer aldı.
01:32Cemal Süreyya onun şiirini gövdeli şiir olarak tarif ederdi.
01:36Türkiye'nin yıldızlarında bu hafta Turgut Uyar var.
01:40Sevenlerinin yazlıklarını dönüp dönüp tekrar okuduğu, dizeleri sokaklara, duvarlara, duraklara yazılan, annesinin çok içli bir çocuktu diye tarif ettiği şair Turgut Uyar.
01:54Ankara'da iki katlı bir evde doğduğunda 1927 yılıydı.
02:03Babası harita subayı Hayri Bey'i henüz çocukken kaybetmesi ruhunda derin yaralar açtı.
02:09Kaybettiği babasının izinden gidecek ortaokul ve liseyi askeri yatılı okullarda okuyarak bitirecekti.
02:16Yıllar sonra yatılı okullarda okuyan mutlu çocuk yoktur sanırım diyerek ilk gençlik yıllarındaki ruh halini özetledi.
02:24Dikkat çeken ilk şiirlerinden olan Yağdatlı şiirini de o günlerde yazdı.
02:2920 yaşındaydı ve özlem dolu o şiiri Yedigün dergisinde yayınlandı.
02:35Güzel günlerim vardı yağmurlarda ıslanan ve güzel gecelerim masallarla dok dolu.
02:41Her şey her şey güzeldi gözyaşı dünya zaman.
02:45Böğürtlen topladığım ıssız tozlu köy yolu güzel günlerim vardı yağmurlarda ıslanan.
02:52Yüksek öğrenimini askeri memurlar okulunda yapan Turgut Uyar mezun olduktan sonra da çeşitli kentlerde askeri memur olarak görev yaptı.
03:01İlk kitabı basıldığında adını Arzahal koydu 1950 yılıydı.
03:06Ardından Varlık, Pazar Postası, Dost, Papyrus, Gösteri, Yeni Düşün gibi dergilerde şiirleri ve denemeleri yayınlanmaya başladı.
03:15Yine o günlerde İstanbul'da Yezdan Şener'le evlendi ve üç çocukları dünyaya geldi.
03:20Adlarını Semiramis, Tunga ve Şeyda koydular.
03:24Yazarlığa adım attığı ilk yıllar Turgut Uyar içinde bir yol ayrımıydı.
03:28Hem roman hem şiir hem de denemeler kaleme alıyordu.
03:31Sonra birden bir karar verdi.
03:33Yola şiirle ve şair olarak devam edecekti.
03:36Nedeni bir Rus edebiyat deviydi.
03:39Roman yazarken sıkılırdım.
03:41Şiire daha başka bir tutkunluğum, sadıklığım, saygım vardı.
03:45Bereket versin, o devirlerde şimdi hayırla yad ettiğim bir arkadaş bana,
03:50Elafonya'nın o güzelim atsız ülkesini verdi.
03:53Sonra bir Dostoyevski okudum da gücüm kesildi.
03:57İsteğim kalmadı roman yazmakta.
03:59Dostoyevski'nin gücü onu güçsüz bırakmıştı.
04:02İkinci kitabı Türkiyem ise 1952 yılında çıktı.
04:06Turgut Uyar ilk iki kitabında yer alan şiirlerini
04:09dağınık, bir bütünlüğü olmayan şiirler olarak tarif edecekti.
04:13Türkiyem kitabının ikinci baskısının ön sözünü Nurullah Ataç yazdı.
04:18Ünlü yazar ve eleştirmen o ön söz yazısını şu cümlelerle bitirdi.
04:22Bilmem yanılıyor muyum Turgut Uyar'ı iyi bir şair sanmakla.
04:26Hiç sanmıyorum. Ne olursa olsun onun için atıyorum zarımı.
04:29Övünerek söyleyeyim. Şairler için attığım zar şimdiye kadar çoğu iyi geldi.
04:34Doğru seçimi gösterdi.
04:36Turgut Uyar için de iyi geleceğinden hiç şüphe etmiyorum.
04:42Nurullah Ataç şüphe etmemekle haklı çıktı.
04:45Turgut Uyar yıllar geçtikçe daha çok şiir yazdıkça büyüdü.
04:49Üçüncü kitabına doğru yol aldıkça,
04:51Türkiye'deki yeni bir şiir akımının da bir parçası olmaya başlıyordu yavaş yavaş.
04:55Çeşitli dergilerde yazdığı şiirleri topladığı,
04:58Dünya'nın en güzel Arabistan'ı,
05:00ikinci yeni akımının önemli kitaplarından biri sayılacaktı.
05:04Göğe Bakma Durağı ise modern Türk şiirinin en önemli örneklerinden biri kabul edildi.
05:10Senin bu ellerinde ne var bilmiyorum göğe bakalım.
05:13Tuttukça güçleniyorum, kalabalık oluyorum.
05:16Bu senin eski zaman gözlerin yalnız gibi, ağaçlar gibi.
05:20Sularım ısınsın diye bakıyorum ısınıyor.
05:23Seni aldığım bu sunturlu yere getirdim.
05:25Sayısız penceren vardı bir bir kapattım.
05:28Bana dönesin diye bir bir kapattım.
05:30Şimdi otobüs gelir biner gideriz.
05:32Dönmeyeceğimiz bir yer beğen, başka türlüsü güç.
05:35Bir ellerin, bir ellerim yeter, belli elim yetsin.
05:38Seni aldım, bana ayırdım.
05:40Durma, kendini hatırlat.
05:42Durma, göğe bakalım.
05:45Şu kaçamak ışıklardan.
05:49Şu şeker kamışlarından.
05:52Bebe dişlerinden, güneşlerden.
05:56Ya bahne atlarından.
05:59Kurbanan harcanın, şu gözlerimi al kurtar.
06:03Şu arayıp duran korkak ellerimi tut.
06:07Bu evleri atla, bu evleri atla.
06:12Bu evleri atla, bu evleri de, bu yolları da.
06:17Göğe bakalım.
06:22Sonra Dünya Ne Güzel Arabistan'ını yayınladım, 1959'da.
06:26Ben kendi şiirlerimi sonraları pek okumam.
06:29Çoğu zaman 8-10 yıl önce yazdığım bir şiiri tanıyamadığım, yadırgadığım biri olur.
06:34Ama yatırmam. Bu kez okudum yeniden.
06:37İlk olarak bir takım teknik tespitler ve tanımlamalar dışında
06:41çoğu eleştirmecilerin beni yanlış yorumladığını, eksik tanımladığını düşündüm.
06:45Onları suçlamak için söylemedim bunları.
06:47Kesinliği, açıklığı, tek tarifliliği ben kendim bulamamışım diye düşündüm.
06:53Karanlığı, kapalılığı hiç sevmedim.
06:55Ve işin garibi, herkesin beni anlamsız ve kapalı bulduğu zamanlarda
07:00ben çok açık, çok anlaşılır, çok kolay olduğum inançımdaydım.
07:03Şimdi de öyleyim.
07:04Düşünülenin aksine kendini hep açık ve anlaşılır bulduğunu söylüyordu Turgut Uyar
07:09ve yeni bir yola giriyordu.
07:11Muzaffer İlhan Erdoğuz, Edip Cansever, İlhan Berk, Cemal Süreya, Sezai Karakoç, Ece Ayhan
07:18ve Ülkü Tamer'le birlikte İkinci Yeni Şiir Akımı'nın önemli temsilcilerinden biri oluyordu.
07:24Garipçilerden yaklaşık 20 yıl sonra İkinci Yeniciler ortaya çıkıyordu.
07:29Türk şiirinde garip akımı egemendi.
07:32Ben de bir süre bu akımın etkisinde kaldım.
07:37Ve ilk şiirlerim kaçınılmaz bir şekilde her genç ozanda olduğu gibi
07:41yahut çoğu genç ozanda olduğu gibi
07:44aşk, ayrılık, ölüm konularını bir parça da, bir parça değil tabii çokça da
07:53çevreden aldığım izlenimleri yansıtıyordu.
07:57950 yılından sonra Türk şiirinde yeni bir akım, daha doğrusu yeni bir anlayış baş gösterdi.
08:05İlkin garip şiirine bir tepki olarak başladı.
08:09Değişen bir takım şartlar vardı dünyada.
08:12Ve insanı anlatmanın artık bir takım başka imkanları denenmeliydi.
08:18İkinci Yeni Hareketi düşünülmüş, tasarlanmış, bir arada yapılmış bir hareket değildir.
08:26Bu akımın içinde yahut bu anlayışın içinde sayılan şairlerin hepsi bunu tek tek duymuşlardır kendilerinde.
08:35Bu yeni şiir anlayışı yıllarca modern Türk şiirini temsil edecekti.
08:40Ancak varoluşçu şiirler kaleme alan Turgut Uyar bir süre sonra ve birdenbire şiir yazmayı bıraktı.
08:467 yıl boyunca eline kalem almadı.
08:49O günlerde yazar, çevirmen Tomris Uyar'la başlayan mektup arkadaşlığı zamanla aşka dönüşecek.
08:55O aşk onun yeniden çok sevdiği şiirle buluşmasını sağlayacaktı.
08:59O zamanlar daha bir yakın oturup konuşma fırsatını bulduk ve mektuplaşmaya başladık.
09:04Bu mektuplar önce sadece şiir üzerineydi. Hala duruyor bende.
09:08Genellikle onun şiir üzerine düşünceleri, benim onun şiirleri üzerine düşüncelerim.
09:13Çok yakışıklı, çok zeki, çok duyarlı bir insandı.
09:16Belki bana göre aşırı ciddiydi.
09:19Tipik edebiyatçı özelliği taşıyan, kendi içine kapalı, dışarısıyla fazla alışverişi olmayan, şiiriyle mutlu biriydi.
09:27Turgut Uyar, ikinci evliliğini Tomris Uyar'la yapacak, bir oğulları olacak adına Hayri Turgut koyacaklardı.
09:3418 yıllık evlilikleri boyunca pek çok şiirini eşine yazacak, ona hitap edecekti.
09:40Bir bozuk saattir yüreğim hep sende durur o şiirlerden bir tanesiydi.
09:45Zamanı durdururum yüreğimde, sensiz geçtiği için akrep yelkovana küskündür.
09:51Şu bozuk saat çalışsa benim için ölümdür.
09:54Bil ki akrep yelkovanı geçerse atan bu yüreğim durur.
09:58Bırak bozuk kalsın, hiç değilse bir bozuk saattir yüreğim hep sende durur.
10:04Eşi Tomris Uyar olan aşkını bu dizelerle dile getirmişti Turgut Uyar.
10:08Daha pek çok şiirini de yine ona hitap etmişti.
10:12Yaşadığı aşkı da hissettiği içsel sıkıntıları da şiirlerinde dışa vuruyordu ve sadece şiir yazıyordu.
10:20Etrafındaki çoğu insan hayatın içindeyken o sadece yazarak yaşıyordu.
10:26Çok nadir de olsa zaman zaman kendi şiirlerini de seslendirmişti.
10:31Çılgın ve hüzünlü onlardan biriydi.
10:35Ellerine bakma artık çünkü kar yağıyor, çılgın hüzünlü.
10:40Büyük kentleri de düşünse, rahatlasa.
10:43İşte her şey nasıl haince karıştırılmış.
10:46Kirli çamaşırlarla sabunlar ayrı semtlerde.
10:49Saatin sonu da meydan, suyun sonu ilerde.
10:53Böyle yaşamak zordur elbet, anlıyorum.
10:56Çılgın ve hüzünlü.
10:59Çünkü bakışları yazda geçmiş bir geceyi andırıyor.
11:02Yaşanmış mı, temmuzda mı belli değil.
11:05Çılgın ya da hüzünlü.
11:09Şimdi dolaşıp duruyor aramızda.
11:11Kıpkırmızı bir duygu olarak.
11:13Doğudan batıya bir büs halinde.
11:15Çılgın ve hüzünlü.
11:17Biraz daha yollarını öğrenmesi gerekir sanırım.
11:20Kahır çeker mekâri katırları gibi.
11:23Onlar hiçbir şeyleri yok.
11:25Korkunca çılgın, sevinince hüzünlü.
11:29Kal dindi, gerçekten dindi.
11:32Ellerine bakabilirsin artık.
11:35Hayatının bir evresinde askeri memurluktaki görevinden istifa edip
11:40SEKA Kağıt Fabrikası'nda işe başladı Turgut Uyar.
11:43Daha sonraysa Ankara'dan İstanbul'a yerleşmeye karar verdi.
11:47Dördüncü kitabı Tütünler Islak sonrasında her pazartesi
11:51Divan ve Toplandılar kitaplarını çıkardı.
11:53Özellikle Toplandılar kitabındaki şiirleri farklılaşacak.
11:5712 Mart ve sonrasında öldürülen gençlerin acısını içinde yaşayacak.
12:02Şiirleri de o acıyı yansıtacaktı.
12:04Değişen sadece onun dizeleri değil, Türkiye'ydi.
12:09Kanın, ateşin ve seslerin böyle cömertçe kullanıldığı,
12:12böyle sorumsuzca kullanıldığı bir dönemde
12:15herkesin şimdilik hakkı vardır hüzünlenmeye.
12:18Yukarıda dediğime bakma aslında.
12:20Başarısız bir kış geçirdik.
12:22Kanımız bile doğru dürüst akmadı.
12:24Bir sürü çocuğu öldürdüler.
12:271981 yılında Kayayı Delen İncir adlı son kitabını çıkardı Turgut Uyar.
12:32O kitabını da eşi Tomris Uyar'a adadı.
12:35Kayayı Delen İncir aynı yıl Behçet Necatigil Şiir Ödülüne layık görüldü.
12:39Hayata veda ettiği 1985 yılının 22 Ağustos gününe kadar
12:44çok sevdiği Tomris Uyar'la evli kaldılar.
12:47Geride 8 şiir, 2 inceleme ve 2 de toplu şiirler kitaplarını bıraktı Turgut Uyar.
12:53Annesinin içli çocuğu 58 yaşında hayata gözlerini yummuştu.
12:58Beni bir gün bir yerde bulurlar diyor birisi.
13:01Sağında gazetesi, solunda bir Ağustos bahçesi.
13:05Göğsünde dünya ile ilişkisi.
13:07Darmadağınık saçma sapan toz gibi.
13:09Saçların kapkara, gözlerin korku irisi.
13:12Herkes kendi elini tutuyor öbürlerini bırakıp.
13:15Kopkoyu bir çığlık bekleniyor karşıki evden.
13:18Herkes geceyle yüz yüze şimdi.
13:21Onu anlatacak hem çok şey var hem de geride bir o kadar sade bir hayat bıraktı Turgut Uyar.
13:28Sadece şiirle ve edebiyatla yaşayan, hisleri ve duygularıyla hareket eden
13:33en özgün ve kırılgan şairlerden biri olarak adını edebiyat tarihine yazdırdı.
13:39Bugün sadık okurları geriye dönüp bir ritüel gibi kitaplarını raflardan indirip
13:44onun kelimelerinin ve şiirlerinin arasında tekrar tekrar dolaşıyorlar.
13:49Artık onun gibi hayatta olmayan şair arkadaşları onu derin sular kadar sakin diye tanımlıyordu.
13:56Ve dostu Cemal Süreyya onun ölümünden sonra kaleme aldığı şiirini
14:01öldüğü gün hepimizi işten attılar diye bitiriyordu.
14:05Hoşçakalın.
14:07Ak odada oturur, kapısı penceresinden çok.
14:10Gözlerinde yıldızlar, serin yerde durur.
14:13Bir elinde kade, öbürünü yarasına bastırır.
14:15İnşaattan ses gelir, bir şeyi okşar gibidir.
14:18Uzanıp durmuş mahçup, ışığa göçerin şarkısı.
14:21Dönülmez dizeler içinde, onunkiler gül açılır.
14:25Öldüğü gün hepimizi işten attılar.