Youtube kanalımıza abone olun: ►https://goo.gl/USTWfS
Whatsapp iletişim Numaramız: ►+90 530 850 4500
Asker TV Canlı Yayın: ►http://www.askertv.com/canli-yayin
Instagram: ►https://www.instagram.com/askertv
Facebook: ►https://www.facebook.com/AskerTV
Twitter: ►https://twitter.com/askertv
Telegram: ►https://t.me/askertv
İnternet sitemiz: ►http://www.askertv.com
Haber sitemiz: ►http://www.asker.tv.tr
Whatsapp iletişim Numaramız: ►+90 530 850 4500
Asker TV Canlı Yayın: ►http://www.askertv.com/canli-yayin
Instagram: ►https://www.instagram.com/askertv
Facebook: ►https://www.facebook.com/AskerTV
Twitter: ►https://twitter.com/askertv
Telegram: ►https://t.me/askertv
İnternet sitemiz: ►http://www.askertv.com
Haber sitemiz: ►http://www.asker.tv.tr
Kategori
🗞
HaberlerDöküm
00:00MÜZİK
00:3020 Mart 2003 yeni Irak için yeni bir dönüm noktasıydı.
00:4811 Eylül saldırılarının ardından küresel terörün kaynağı olarak Orta Doğu'yu hedef gösteren Amerika Birleşik Devletleri için ikinci hedef Irak'tı.
00:58İlk hedef olan Afganistan ise 11 Eylül'ün hemen ardından vurulmuştu zaten.
01:05Henüz Afganistan batağından çıkmadığı ve bu yüzden bir Irak operasyonuna girişmeyeceği yorumları yapılıyordu Amerika Birleşik Devletleri için.
01:15Ancak Afganistan'da kontrolü NATO'ya devreden Amerika'nın neokonları hemen her açıklamalarında Irak operasyonunun sinyallerini veriyordu.
01:28Başta Almanya ve Fransa olmak üzere uluslararası kamuoyu Birleşmiş Milletler çerçevesinde bir operasyona çok da sıcak bakmıyordu.
01:51Fakat önce teröristleri barındırdığı iddiaları ardından da hala bulunamayan kitle imha silahları gündeme geldi.
02:02Saddam Hüseyin büyük çaba ve inanılmaz paraları harcayarak ve her türlü tehlikeyi göze alarak kitle imha silahları üretti ve bunları sakladı.
02:10Saddam Hüseyin nükleer bomba edinmeye kesin kararlıdır.
02:15Nükleer silah, nükleer silah, nükleer silah, aktif kimyasal silah depoları, mobil üretim merkezleri.
02:22Her iki iddia da dünya kamuoyunu ikna etmeye yetecek güçlü argümanlardı.
02:30Zaten ne ikiz kulelere yapılan saldırıların görüntüleri hafızalardan silinmişti ne de orada ölenlerin anıları.
02:46Dünya korku içindeydi.
02:47Küresel terörün bir dalga halinde yayılacağı ve bir gün kendilerini de vuracağı korkusu.
03:16Hem zaten büyük abiden saflarınızı belirleyin uyarısı da gelmişti.
03:29Korkunun haklı gerekçeleri var mıydı yoksa korkunun sağlayacağı olanakların farkına varan birilerinin pompaladığı bir şey miydi bu?
03:38Bugün bile tartışılır.
03:41Ne olursa olsun sonuçları aynıydı.
03:43Korku ve paranoya iklimi hem teröristlerin barındırıldığı hem de kitle imha silahlarına sahip olunduğu iddialarının çabucak benimsenmesine yol açtı.
03:54Buna rağmen dünya bir savaş daha istemiyordu.
03:58Fakat bir yandan da şimdiye kadar ki savaşları arasında Amerika Birleşik Devletleri'nin en yalnız kalacağı savaş için gün sayılıyordu.
04:08Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin 1 Mart'taki dik duruşu işgal planlarına bir nebze olsun değiştirse de hedef değişmemişti.
04:37Saddam ve onun bazı rejimi.
04:39Müzik
04:40Aradan geçen 5 yılı aşkın süre saddamı sadece Irak siyasetinden değil, dünya üzerinden de sildi.
05:07Ancak bu süre içinde Irak'a özgürlük ve demokrasi vaadinin önündeki tek engelin saddam olmadığı da anlaşıldı.
05:30Bunun anlaşılması için ödenen bedel ise çok ağır.
05:34Müzik
05:36Müzik
05:38Müzik
05:40Müzik
05:44Müzik
05:48İzlediğiniz için teşekkürler.
06:18Yetim sayısı 5 milyon, fakir sayısı 12 milyon, beslenme yetersizliği çeken insan sayısı 6 milyon 200 bin, acil yardıma ihtiyacı olan insan sayısı 8 milyon.
06:33Bu rakamların hemen her gün hatta hemen her dakika arttığı gerçeğini de düşünürsek sadece bu rakamlar bile Irak'ın işgalinin 5. yılının ardından gelinen noktayı anlatmak için yeterli.
06:45Ama biz bir kez daha tekrarlamak istiyoruz.
06:48Çünkü Orta Doğu'nun en derin kırmızı atlarından biri Irak'tan geçiyor.
06:561990 yılı, Ağustos ayı.
06:59Diktatör Saddam Hüseyin ve onun baskıcı Bağız rejiminin hedefi Kuveyt.
07:06Dünyanın gözü önünde, üstelik de petrol zengini bir ülkeye karşı gerçekleştirilen işgal girişimi birkaç ay içinde karşılık buldu beklendiği gibi.
07:271991'in ilk iki ayında işgalci Irak ordusu Kuveyt'ten geçiyor.
07:57Aslında Birinci Körfez Savaşı'nın ardından da bir rejim değişikliği beklentisi vardı Irak'ta.
08:14Ancak olmadı.
08:15O dönemde pek çok kişi bunu Amerika'nın dönemsel çıkarlarına bağlamıştı.
08:22Ancak Amerika'nın beklentisi, savaş sonrası bir iç karışıklık ve bunun sonucunda da rejimin çözülmesiydi.
08:30Fakat bu da olmadı.
08:31Bu olmayı için de yeni bir savaş kaçınılmaz oldu.
08:44Burada kaçınılmaz sözcüğünü biraz açmak ve yeni bin yılın başında çokça tartışılan bir iddiaya değinmek gerekiyor.
08:52Demokratik Emperyalizm
08:55Birbiriyle çelişkili iki sözcükten oluşan bu kavram aslında 50 yıllık bir planı özetliyordu kuramcılara göre.
09:04En basit anlatımıyla Amerika Birleşik Devletleri'nin 50 yıl içinde artacak enerji gereksinimini karşılamak amacıyla
09:11Orta Doğu ve Hazar Havzası'nda kendine yakın, küçük ve yarı demokratik rejimler oluşturması.
09:20Bu kuram yıllar içinde iyice şekillendi ve resmi ağızlardan Orta Doğu'nun haritası değişecek açıklamalarıyla da son nokta kondu.
09:32İşgalin ardından Amerika ve koalisyon güçlerini bekleyen 3 önemli aşama vardı.
09:44Öncelikle güvenliği sağlamak.
09:46Ardından bir çekilme takvimi oluşturmak.
09:50Sonrasında da Irak'a özgü bir yönetim modeli bulup bunu olabildiğince kurumsallaştırmak.
09:56Ancak bu birbiri içine geçen yapılması gerekenler listesinin kağıda yazıldığı kadar kolay hayata geçirilemeyeceğinin öğrenilmesi için çok da zaman geçmedi.
10:08Hedeflenen Bağaz baskısından kurtulan Iraklıların demokratik kurumlar etrafında bütünleşerek akılcı bir siyaset geliştirmeleriydi.
10:28Ancak bunun tam tersi bir tablo çıktı ortaya.
10:32Öyle bir tablo ki bunun adı etnik ve dinsel kutuplaşma oldu.
10:37Daha da ötesi bu kutuplaşma kendi içinde de parçalanmalar yaşadı.
10:46Bunun en çarpıcı ve ses getiren örneği Şii gruplar arasındaki çatışmalar oldu.
10:53İlk başlarda yani seçimlerin hemen ertesinde Başbakan adayı konusunda başlayan anlaşma ansızlar federalizm konusuna farklı bakış açılarıyla iyice su yüzüne çıktı.
11:04Şii gruplar parçalanırken Irak İslam Yüksek Konseyi federatif bir Irak'tan yana, Dava Partisi ve Sadr grubuyla merkezi bir Irak'tan yana tavır aldı.
11:16Gruplar arası rekabet ise Şii nüfusun yoğun olduğu üç ana bölgede kendini gösteriyordu.
11:27Basra, Bağdat ve Necef Kerbela hattı.
11:32Rekabet iktidar mücadelesiyle birleşince de çatışma kaçınılmaz oldu.
11:37İzlediğiniz için teşekkür ederim.
12:07Özellikle Yüksek Konseye bağlı Bedir Tugayları ve Sadr grubuna bağlı Mehdi ordusu arasında zaman zaman çok kanlı çatışmalar yaşandı.
12:22Basra'da Mart 2008'de başlatılan operasyona kadar çok ciddi can kayıpları verdi her iki grupta.
12:28Aslında bütün sorun, mevsetlerin birer ideolojik kimlik olarak görülmeye başlaması.
12:36Görüntülenmek istemeyen Irak'ta şoförümüzün söylediği, bu işler çıkana kadar Şii olduğumuzu bile bilmezdik sözü durumu açıklamak için yeterli aslında.
12:46Güç mücadelesinin içindeki sünniler ve sünni grupların kendi içlerindeki güç mücadeleleri de önemli.
13:02Sünniler Irak'ta yönetim deneyimine sahip tek grup olarak bilinmelerine karşın aslında bu gerçekle çok da örtüşmüyordu.
13:11Çünkü Saddam'ın bazı partisi sanılanın aksine sünnilik temeline dayanmıyordu.
13:17İçinde Şii, sünni, hristiyan pek çok unsur vardı.
13:22Saddam sadece güvenlik teşkilatını sünnilerden oluşturmuştu.
13:26O da kendini güvende hissetmek için.
13:31Bu nedenle sünniler de artık politik bir kimlik olmanın sancılarını çekiyor.
13:37İşgalin ardından dışlanan eski Bağızçılar ve sünni Arap aşiretler, direnişin temel taşları sayılıyordu.
13:45Bu gruplar Bağdat'a ve sünni Arap nüfusun yoğun olduğu bölgelere yerleşen yabancı mücahitlerle birlikte de direnişte önemli bir unsur oldu.
13:56Başlangıçta aralarında direniş temelli ciddi bir işbirliği vardı.
14:05Ancak özellikle 2005 sonlarından itibaren,
14:09Ekaide bağlantılı grupların faaliyetleri sünni Araplara zarar vermeye başlayınca sorunlar da başladı.
14:16Sonunda da Amerikan ordusu destekli sünni aşiretlerin oluşturduğu sahba ordusuyla Ekaide karşı karşıya geldi.
14:26Ve başkent Bağdat.
14:37Bağdat çoğunlukla tüm bu çatışmaların odağında oldu.
14:42Çünkü güç mücadelesinin de odağındaydı.
14:45Bunun doğal sonucu hemen her gün gelen onlarca bazen yüzlerce ölüm haberi.
14:56Yol kenarına yerleştirilen bombalar.
14:58Polis üniforması giyerek saldırı düzenleyen direnişçiler.
15:12Hatta sekiz kontrol noktasını aşarak intihar saldırısında bulunan bakan koruması.
15:21Son zamanlarda ise Bağdat bir yıl öncesine oranla daha güvenli bir şehir haline gelmiş.
15:27Bunu da Amerikan ve Irak güçleri güvenliği aşırı ölçüde arttırarak bir başka deyişle hayatı durdurarak becermişler.
15:37Bunu çekim yapmak üzere durduğumuz her yerde görebiliyoruz.
15:46Henüz kamerayı çıkarmadan yanı başımızda biten güvenlik görevlileri önce uzun bir kimlik sorgulamasına girişiyor.
15:55O bittikten sonra sıra çekim iznine geliyor.
15:59Arda arda edilen onlarca telefonun ardından da genelde burada çekim yapamazsınız yanıtını alıyoruz.
16:07Çekim yapacak bir yer ararken adım başı girilen kontrol noktaları da cabası.
16:12Bu yoğun güvenliğin istatistiksel karşılığı 2007'ye göre şiddet olaylarında %45'lik bir azalma.
16:22Bu azalmanın önemli bir bölümü de Şii-Sünni çatışmalarına ait.
16:27Halkın büyük çoğunluğu mezhep çatışmalarının azalmış olmasından memnun.
16:31Buna rağmen Bağdat'ın birçok mahallesine o mahalleden ya da o mahallenin mezhebinden olmayanların girmesi çok riskli.
16:44Galiba duvarlar Orta Doğu'nun kaderi.
16:47Bağdat'ın hemen her yerinde bu duvarlardan görmek mümkün.
16:50Şu anda bir Şii mahallesinin sınırındayız ve duvarın öbür tarafında da bir Sünni mahallesi var.
16:57Yakın zamana kadar da mezhepler arası çatışmalar burada olanca şiddetiyle devam ediyordu.
17:03Aslına bakarsanız bu duvarları fiziksel olarak kaldırmak mümkün.
17:06Hem de çok kolay.
17:07Birkaç günlük bir işi var.
17:08Fakat inançlar arasındaki duvarları kaldırmadığı sürece Irak'ın işi oldukça zor gibi görünüyor.
17:15Güvenlik konusunda Bağdat'ta gözlenen görece iyileşmenin Irak'ın tümüne yayıldığını söylemek fazla iyimserlik olur.
17:28Özellikle güney bölgelerde ve Mart ayındaki operasyona rağmen Basra'da çatışmalar olanca şiddetiyle devam ediyor.
17:35Haziran ayı içinde yine Mehdi ordusunun kalelerinden sayılan Amara'ya düzenlenen operasyonun beklenenden daha sakin geçmesi
17:45hatta neredeyse tek mermi bile atılmadan yürütülmesi de temkinli karşılandı.
17:56Kimileri zaten işlerine yaramayacak olan silahları teslim ediyorlar dedi.
18:02Kimileri fırtına öncesi sessizlik demeyi tercih etti.
18:07En iyimser yorum ise Mukteda Es Sadr'ın politik düzlemde daha etkin olmak amacıyla silahları yavaş yavaş terk etmek istediği yönündeydi.
18:17Bunun gerçekleşip gerçekleşmeyeceğini görmek için Sadr'ın öyküsüne göz atmak yeterli aslında.
18:32Kendisi 30'un üstünde olduğunu iddia etse de henüz 20'li yaşlarda.
18:49Onun için Paul Bremer gibi haydut diyen de var.
18:56Muhalif yazar Naomi Klein gibi Hümeyni-Çe karışımı karizmatik bir lider diyen de.
19:06Es Sadr 16 milyonluk Şii nüfusun iki önde gelen ailesinden birinin son lideri.
19:13Babası Muhammed Sadr Es Sadr, Şii dünyasının önemli bir ismiydi.
19:19Hatta bölgeyi Arap olmayan liderlerden arındırmak isteyen Saddam Hüseyin,
19:25Baba Sadr'ı desteklemiş ve Necev kentindeki Şii merkezi El Havza'nın yönetimini ona teslim etmişti.
19:32Ancak Baba Sadr güçlendikçe Irak'ın geneline şeriatı getirmek istedi.
19:39Bu noktada Saddam'la yolları ayrıldı.
19:4210 yıl Saddam'ın hapishanelerinde yattı.
19:45Bu yıllarda Baba Sadr'ın efsanesi özellikle fakir Şiiler arasında yayıldı.
19:52Bunu bir tehdit olarak algılayan Saddam, Baba Sadr'ı 1999 yılında Irak gizli servisi ajanlarına öldürttü.
20:00Onun sevgisinden Bağdat'ta Şiilerin yaşadığı ve Saddam Siti olarak bilinen semtin adı Sadr Siti'ye dönüştürüldü.
20:14Değişimin bu döneminde Sadr'ların başına daha önce adı hiç duyulmamış bir genç, Mukteda Es Sadr geçti.
20:25Sert bakışlarıyla kitleleri peşinden sürüklüyor.
20:28Kur'an'ı hatmetmiş olmasına karşın konuşmalarında hiç de dini lider imajı vermiyor.
20:35Aksine sert, tehditkar ve sokak ağzıyla konuşuyor.
20:41Amerika'nın ülkeyi terk etmesi ve Irak'a şeriatın gelmesi en büyük hayali.
20:48Bu genç yaşta dini lider olamayacağı yönündeki iddiaları,
20:52babam da 25 yaşında lider olmuştu diye reddedecek kadar kararlı.
20:572000'lerin başında en büyük hedefi Saddam'ı devirip babası, amcası ve iki erkek kardeşinin intikamını almaktı.
21:08Hatta bunun için bugün Siyonist dediği İsrail'le bile ortak hareket etti.
21:15Mehdi ordusu onun iki dudağının arasından çıkacaklara bakıyor.
21:18Ve Mukteda Esad, Irak'ın geleceğinde söz sahibi olacak gibi görünüyor.
21:26Eşikal ağır basmaktadır, baskı basmaktadır, saldırı yapmaktadır, tutuklamaktadır Sadr grubunu.
21:33Ve Şia içinde de gruplar vardır.
21:36Sadr grubunu kısaltma, köşürme veya gözden düşürme için çalışmaktadırlar.
21:43Ama tümü bunlar bizde bir söz vardır.
21:47Bir demiri ne kadar döversen daha fazla bizde denilir yerli şevemiz vardır, polat olur.
21:55Demiri döve döve polat olur.
21:58Onun için günbegün Sadr grubunun sayısı daha fazla artmaktadır.
22:03Daha fazla güclenmektedirler.
22:06Siyasetin tam anlamıyla kurumsallaşmamış olması aslında Irak'ın en büyük sorunlarından.
22:122005'te yapılan seçim ve bu seçimin yeni seçim kapıdayken hala tartışılan sonuçları kimseyi tatmin etmiyor.
22:23Onun da ötesinde 2009'daki seçiminde sağlıklı yapılabileceğinden kimse emin değil.
22:29Bu seçimde arzu ederiz, Arapça denilir el-pitaqa vekiye, yani o pilet ki elektrik piletidir, onda hiçbir sakta olmaz.
22:40O kullanılsa gerçekten herkes hakkını alır.
22:43Ama onun haricinde ben eminim hiç olmazsa yüzde elli sakta olur işler.
22:48Çünkü şimdi gruplar arasında böyle bir gerginlik vardır.
22:52Bu da demokrasi bir şekilde değil.
22:54Aşırı bir şekilde tüm terefin silahı vardır.
22:57Yani insafsızcasına birbirlerine kıymaktadırlar.
23:01Irak şimdiden seçimlere hazırlanmaya başladıysa da siyasetin gündeminde Amerika Birleşik Devletleri ile Maliki hükümeti arasında hazırlıkları süren güvenlik anlaşması var.
23:13Bir de kabulünden 18 ay sonra, yani Haziran 2008'de yürürlüğe girmesi öngörülen, ancak akıbetçi bile sadece kapalı kapılar ardında konuşulan federalizm yasası.
23:28Bu yaz sona ermeden imzalanması beklenen güvenlik anlaşmasına en büyük ve haklı itiraz, görüşmelerin gizli yürütülmesi konusunda.
23:37Hatta bu gizlilik, anlaşmanın zaten gizlice imzalandığı söylentilerini bile ortaya çıkarmış durumda.
23:46Fakat bir yandan da Irak halkı, çeşitli siyasi gruplar, medya ve bazı din otoritelerinin anlaşmaya sert bir şekilde karşı çıkması,
23:57Amerika'nın anlaşmanın içeriğini gizli tutmakta başarısız olduğu gibi bir durum yaratıyor ki,
24:03bu da tam da çelişkiler ülkesi Irak'a yakışır bir paradoks.
24:12Tüm bu gizlilik çabalarına karşın, anlaşma taslağında yer aldığı iddia edilen maddeler,
24:19bir güvenlik anlaşmasından fazlasını çağrıştırıyor aslında.
24:22Amerikalı askerlere Irak'ın çeşitli bölgelerinde operasyon düzenleme hakkı,
24:34hava saldırıları için tek yanlı emir verilmesinin yeterli olması,
24:40Amerikalı vatandaşlara kapitülasyon hakkı,
24:43Amerikalı askerlere dokunulmazlık,
24:46Irak vatandaşlarının Amerikalı askerlerce tutuklanabilmesi,
24:52Amerika'ya Irak'ta 14 daimi üst bulundurma hakkı,
24:58tüm bu maddeler gerçekten anlaşmada yer alırsa,
25:01o zaman hem Iraklı hem de tarafsız siyasi yorumculara daha dikkatli kulak vermek gerekiyor.
25:08Onlar bu anlaşmanın asıl amacının işgali sürekli kılmak olduğunu söylüyorlar.
25:15Ya da daha diplomatik bir ifadeyle Irak'taki Amerikan varlığının devamını meşru göstermek.
25:22Tabi bir de anlaşmanın tarafları arasındaki denge meselesi var.
25:28Dengenin odağında da elbette petrol.
25:31Biz ilk önceden söyledik,
25:36işgal altında hiçbir ittifak olmamaktadır.
25:39Çünkü hepimizce bellidir,
25:42siyasiler alanında da bellidir
25:44ve tetkik eden siyasilerin de yanında bellidir bu.
25:49Her yönde iki devlet birbiriyle anlaşırsa,
25:53ittifak olursa iki tarafta siyasi olsun,
25:55askeri olsun, ekonomik olsun,
25:57gerek aralarında bir tevazin, bir terezi gibi olsun.
26:03Ama şimdi Irak işgal altındadır.
26:05Nasıl anlaşılırsa bir yüksek, bir hor gözle bakılır Irak'a
26:10ve bir yükseklik Amerika onu istediğini de ferz eder.
26:15Çünkü kiminle yapıyor, kimin yetkisi vardır, bir ittifakı yapsın.
26:20Maliki'nin, Irak babasının malı değil,
26:22gelsin, patrolu versin istediği Amerika'ya,
26:25çünkü bu kursuya, bu sandalyeye kalsın.
26:27Diğer sıcak siyaset maddesi ise federalizm yasasıdır.
26:34Yasanın gürürlüğe girip girmediğini,
26:36girdiyse niye tüm grupların sessiz kaldığı,
26:40girmediyse niye bir erteleme açıklaması yapılmadığı muammaa olmakla birlikte,
26:46tartışmaları ana hatlarıyla anımsamakta yarar var.
26:49Federalizmin ülkeyi parçalanmaya götüreceğini iddia ederek,
26:53federalizmi toptan reddedenler.
26:55Bir bölünmeyi doğal akış ve aynı zamanda çıkarlarına uygun olarak görüp,
27:03federalizmi sonuna kadar destekleyenler.
27:06Bir yandan federalizm yalnızlığı, bir yandan bunun bir bölünmeye yol açmayacağını savunanlar.
27:13Aslında Irak'ta hemen her konuda olduğu gibi, federalizm konusunda da kafalar karışık.
27:21Irak devleti artık kendi anayasasıyla kendisinin federal bir devlet olduğunu kabul etmiş durumda.
27:27Fakat burada çok ciddi sorunlar var.
27:30Nedir bu sorunlar?
27:31Federalizmin tanımı yapılmamış.
27:33Federal bilgelerin nasıl oluşturulacağı konusunda ciddi açıklıklar var.
27:37Yetkileri ve sorumlulukları konusunda önemli belirsizlikler var.
27:42Ve bunların kanunlarla düzenlenmesi söz konusu.
27:44Fakat bu kanunlar henüz çıkartılabilmiş değil.
27:47Ve bu gidişle parlamento ve hükümetin bu halde de kısa sürede pek çıkarılacağı benzemiyor.
27:54Bu durum Irak'taki federalizm çok sakın bir şekilde işlemesini veriyor.
28:01Dünyanın birçok ülkesinde sorunsuz işlemekte olan federal yapının Irak için uygun olup olmadığı tam bir anlam.
28:09Dünyada 5 kıtada 22 ülkede uygulanan federalizm için tek bir rol model yok.
28:18Her uygulamanın federalizm dozajı farklı.
28:22Çünkü kırılma noktası yetki ve gelir paylaşımının doğru yapılması.
28:28Yetki ve gelir talepleri de bölgeden bölgeye farklılık gösteriyor.
28:32Hele bahsedilen bölge ortalığıysa.
28:36Yani kondolizar ayısını biz bu bölgeye yeniden şekil vereceğiz, sınırları değiştireceğiz.
28:43Ya da sınırlar tartışmaya açılabilir gibi ifadelerinin bu bölgede bir karşılığı olmadığını görüyoruz.
28:49Çünkü artık dışarıdan yapılan müdahalelerle sınır değişikliklerinin,
28:54Bağdat örneğinde görüyoruz bunu, Irak örneğinde görüyoruz.
28:56Bir düzen getirmeyeceği, tam tersine işinden çıkılmaz ve belki 10 yıllarca devam edecek bir büyük takip ortamı yaratacağının herkese farklılık.
29:07Irak anayasasının öngördüğü federalizm, coğrafi ayrıma dayalı bölgesel devletlerin olduğu bir sistem.
29:14Fakat Irak'ta öngörülen coğrafi ayrımdaki etnik ve mezhepsel ayrımlarda bir sır değil.
29:23Bu yapı kağıt üzerinde federe devletlere kendi yargısını, kendi ekonomisini yönlendirebilme şansını tanıdığından oldukça pratik gibi görünüyor.
29:33Anayasanın hazırlık sürecinde, Kürt gruplar yeni Irak'ın federal cumhuriyet, Şiiler İslam cumhuriyeti, Sünniler ise Arap cumhuriyeti niteliği üzerinde durmuşlardır.
29:48En büyük sorunlardan biri de bu ayrımdan kaynaklanıyor.
29:51İslam hukukunu, Şiiler farklı, Sünniler farklı yorumluyor.
29:57Bu sorunlar ilginç bir yöntemle aşılmak isteniyor.
30:00Buna göre, Şiilerin kendi arasındaki bir sorunu Şii yorumluyla, Sünnilerin de kendi yaklaşımlarıyla çözecekler.
30:09Bir Şii ile bir Sünni arasındaki problem ise, federal bir mahkemeyle çözülecek.
30:16Bazıları bunu parlak bir fikir olarak görüyor.
30:19Fakat birçok kişi, mezhepsel farklılıklar körüklenir, çift hukukluluk büyük sorun yaratır, diyor.
30:26Aslında, üç hukukluluk demek daha doğru.
30:31Çünkü kuzeyde oluşacak etnik yapı, modern hukuk çerçevesinde yapılanma eğiliminde.
30:37Hatta kuzeydeki yapı, şiddet ortamından görece olarak uzak olmayı, ekonomik avantaja,
30:43sizsiz sedansız bölgesel kalkınmaya dönüştürmenin peşinde.
30:48Bir yandan da demografik yapıyı daha homojen hale getirmenin.
30:56Binlerce Kerküklü olmayan gruplar geldi.
30:59Tümü Kürt grubundan geldiler.
31:01Kürt partileri bunları zorla getirdiler.
31:03Kimini zorla getirdiler.
31:05Binlerce bunlar yerleşmişler şimdi Kerkük'de.
31:08Hiçbir bizim istedatımız yoktur.
31:10Bir seçime girelim sonucu şimdiden bellidir.
31:12Irak, Kerkük'ün nüfusu kadarı nüfus geldi Kerkük'e.
31:18Tümü bir gruptandır, Kürt grubundandır.
31:21Bu hiçbir dünyada yoktur, hiçbir yerde yoktur.
31:24Bu koşullar altında federalizmin nasıl ve ne ölçüde uygulanabileceği belirsiz.
31:32Iraklı siyasetçilerden biriyle sohbetimizde geleceği nasıl gördüğünü sorduk.
31:38Aldığımız yanıt çok çarpıcıydı.
31:40Normal ülkelerin 5 yıllık kalkınma planları, geleceğe dönük yatırımları olur diyordu bu siyasetçi.
31:47Bizse bir ay sonrasını göremiyoruz.
31:51Irak, Orta Doğu'nun en keskin kırmızı hatlarına sahip bir ülke olarak,
31:56bırakın bir ay sonrasını, yarını, hatta bir saat sonrasını göremeyen bir ülke şu anda.
32:03Ve bu durumun daha ne kadar süreceğini kimse bilmiyor.
32:07Bilinen net bir şey var aslında.
32:12Hemen hemen tüm tartışmaların odağındaki petrol.
32:17Güvenlik anlaşması tartışılırken de başrol onda,
32:21federalizm tartışılırken de.
32:23Çünkü 3 bölge esasına dayalı sistem,
32:26ortadaki petrol yoksunu bölgeyi sünnilere bırakıyor.
32:30Bu da Basra'dan daha çok Kerkü'yü tartışmaların odağına taşıyor.
32:35Irak'ın iç etkenleri açısından baktığımız zaman,
32:42şurası bir gerçek.
32:44Sünni Araplar, özellikle Kelfik nedeniyle,
32:48Irak'ta, Kürtlerin ne Bağdat'ta ne de bir başka bölgede,
32:53güçlü olmasını istemiyorlar.
32:55Çünkü onlar arasında sıfır toplamlı bir oyun var.
33:01Yani Sünniler kazanırsa Kürtler kaybedecek,
33:04Kürtler kazanırsa Sünniler kaybedecek.
33:07Bu denklemin, yani bu sıfır toplamlı oyun denkleminin,
33:10kilit önesi Kerkük.
33:12Çünkü Kuzey Irak'taki bölgesel yönetim,
33:15Kerkük'ü kendi topraklarına katmak,
33:17Efendi Federer bölgesine katmak arayışı içinde.
33:19Bunun nedeni de ne olursa olsun,
33:21hepimiz biliyoruz ki petrol, Kerkük'ün doğal zenginlikleri,
33:25ve buradan çıkarabilecek gelirler.
33:27Benzer bir şekilde,
33:29Sünni Araplarda,
33:30gelecekte bir federal bölge kurmak zorunda kalırlarsa,
33:34Kerkük'ü kendi topraklarında görmek istiyorlar.
33:36Çünkü en azından şu ana kadar yapılmış çalışmalarda,
33:40başka bir yerde Sünni Arapların petrol zenginliği yok.
33:44O ise Şii Arapların durumu aynı değil.
33:45Basra ve civarında çok büyük petrol zenginlikleri var.
33:49Tartışmalı Kerkük referandumu şimdilik askıdayken,
33:54öneriler ardı ardına geliyor.
33:57Bugünlerde meclisten geçecek olan seçim yasasının,
34:01Kerkük'ü kapsamaması ilk adım.
34:03Bu adım,
34:04Kerkük'te taraflar arasındaki anlaşmazlıklar nedeniyle,
34:08yerel seçimlerin de ertelenmesi sonucunu doğuracak gibi görünüyor.
34:12Bunun yanı sıra,
34:15Kerkük'ün özel bir yapısının olması,
34:16sıkça dile getirilen önerilerden.
34:20Yer resmen,
34:22Kerkük'ün özel bir idaresi olsun.
34:27Yüzde otuz iki Türkmen,
34:29yüzde otuz iki Arap,
34:30yüzde otuz iki Kürt,
34:31yüzde dört,
34:33o da kilden ve aşırı olsun.
34:35Böylece Irak,
34:36tüm Iraklıların olur,
34:37o bir küçük Irak sayılır Kerkük.
34:39Böylece hiçbir grup,
34:41diğer grubun hakkını çeynemez,
34:43ve hakkını yemez.
34:44Kardeşcasına yaşarlar,
34:46bu geçici olsun.
34:48Yani bu dönemde,
34:48dört yıllık böyle olsun.
34:50Ya da simgesel olarak.
34:54Kerkük,
34:55Irak'ın yazlık paytahtı olsun.
34:58Yani üç ay gelir başbakan,
35:00cumhurbaşkanı ve bakanlar gelir,
35:02üç ay yazlık yerini,
35:04mesela İstanbul,
35:06Türkiye'de nasıl,
35:07ticaret ve turizm paytahtıdır.
35:10Mesela Tahran,
35:13Kum dedikleri dini bir yer sayılır İran'da.
35:16O diğer yerlerde,
35:17bütün dünyada vardır bu.
35:18Bu da yani,
35:20bir şer'e haktan sayılır.
35:22Böylece,
35:22Kerkük,
35:23Irak'ın yazlık paytahtı olduğu halde,
35:26bu,
35:27Bağda'da bağlanır,
35:28merkeze bağlanır,
35:29ve tüm Irak'ların payı olur.
35:31Hiçbir zaman paytaht,
35:33diğer bir küçük gruba bağlanması,
35:34bağlanması zordur.
35:36Bu önerilere,
35:38kuzeyde pek de itibar edilmediğini,
35:41söylemeye gerek yok sanırız.
35:44Kerkük özelinden hareketle,
35:47Türkmenlerin Irak genel siyasetindeki etkinliği,
35:50Türkiye için,
35:52komşu olmanın ötesinde bir önem taşıyor.
35:55Kerkük konusundaki uyarılarını,
35:58her fırsatta tekrarlıyor Türkmenler.
36:01Bir yandan da,
36:02siyasette daha etkin hale gelmek için,
36:04her şeylerini ortaya koyuyorlar.
36:07Var olana ek bir bakanlık daha,
36:10var olana ek bir büyük elçilik daha,
36:13çok önemli.
36:14Sadece simgesel olarak değil,
36:17hedeflenene doğru,
36:18bir adım daha olduğu için.
36:20Ama,
36:21hedeflenen içinde,
36:23önlerinde daha uzun bir yol var gibi görünüyor.
36:27Türkmenlerin özellikle de siyaset alanında,
36:29çalışmaları her zaman,
36:31kalın bir divar ile karşılaşmaktadır.
36:32Maalesef,
36:33karşı taraflar bu duvarı oluşturmaktadırlar.
36:36Yani Türkmenler,
36:37bir mesafeye kadar,
36:39barabiliyorlar.
36:40O mesafeyi artık kat edemiyorlar.
36:42Çünkü bu duvar karşılarına çıkıyor.
36:44Bu duvarı da tabii,
36:45sizin de bildiğiniz gibi oluşturanlar vardır.
36:48Türkmenlerin önünde,
36:49her bakımdan engeller bırakanlar vardır.
36:52Maalesef,
36:52yani bir günde,
36:54anayasada bize epey haklar verilmiştir.
36:57Fakat bu hakları,
36:58uygulamaya gelince,
36:59onları uygulamıyoruz.
36:59Tüm bu sıkıntılara karşın,
37:04umutsuzluktan eser yok.
37:07Hemen hemen bütün Türkmenler,
37:09ağız birliği yetmişçesine,
37:11gelecekten söz ediyor.
37:12Canlı başla çalıştıklarından,
37:15el birliğiyle,
37:16önlerindeki tüm zorlukları aşacaklarından,
37:19dem vuruyorlar.
37:21Bu kadar çok işleri,
37:22bu kadar çok sıkıntıları varken,
37:25milletvekili Fevzi Ekrem'in söyledikleri,
37:27Türkmenler vefakardır sözünün,
37:30ne kadar da yerinde olduğunu gösteriyor.
37:32Ama Türkiye,
37:33Amerika'ya bile yol vermedi,
37:36eşgal etsin Irak'ı.
37:38Bunu tarihçede,
37:39Iraklılar,
37:40ve Irak'ı seven,
37:42önde gelen siyasetçiler,
37:43bunun farkındadılar.
37:44Ve bunu da iyice senebilirler.
37:47Ama ne yazıklar olsun,
37:48hiçbir terörist bir gün,
37:49İçişleri Bakanlığı'ndan tutuklanmadı,
37:52Türkiye'den gelmiştir,
37:54mesela,
37:54burada patlama yapmaya teröristler.
37:56Ama yazıklar olsun,
37:57biz Irak'tan teröristleri,
37:59Türkiye'ye göndermekteyiz.
38:01Devamlı orada memecikler,
38:04kurban gelirler.
38:05Buna da çok acırız biz.
38:08Yanıt bekleyen çok soru var Irak'ta.
38:11Ve bu soruların önemli bir kısmı,
38:13Türkiye'yi de yakından ilgilendiriyor.
38:16Kısa dönemde,
38:17Irak siyaseti etkin bir şekilde,
38:19kurumsallaşabilecek mi?
38:22Yerel seçimler istikrar mı getirir,
38:24çatışmayı mı körükler?
38:27İç çatışmalar,
38:27tekrar arttığı takdirde,
38:30Irak'ın bütünlüğü nasıl korunur?
38:32Türkmenlerin etkin siyaseti için neler yapılmalı?
38:37Ya da kısaca,
38:38Irak'ın gerçekten özgürleşmesi için,
38:42ne kadar yolu var?
38:432003 yılında Amerika'nın Irak'ı işgalinin ardından,
38:51Firdevs meydanında büyük sevinç gösterileri vardı.
38:55Ve yine aynı sevinç gösterileri eşliğinde,
38:58Saddam'ın o devasa heykeli yıkılmıştı.
39:02İşgalin ardından geçen 5,5 yılda,
39:05Irak'ta en sık duyulan cümle şu oldu,
39:08bir saddam gitti,
39:10bin saddam geldi.
39:12Saddam'ın heykelinin yerine dikilen anıtın adı da ilginç,
39:15özgürlük anıtı.
39:17Ve bu 5,5 yılda,
39:19Irak'ın ne kadar özgürleştiği,
39:21galiba Orta Doğu halklarının kaderi,
39:26başkaları için savaşıp ölmek,
39:29ya da başkalarının kirli savaşlarında can vermek.
39:34Dünyanın en zengin petrol yatakları üzerinde doğmaktan,
39:37başka bir suçu olmayan Iraklı çocukların geleceği ise,
39:41ne yazık ki yine başkalarına bağlı gibi görünüyor.
39:46Devamlı bu Irak işgalı,
39:51ister Fransız, ister İngiliz, ister Osmanlı,
39:54ister şimdi Amerikan'ın baskısı ve işgalı altına girmiştir.
39:59Onun için her zaman bu ateşin de odunu,
40:04odunu Iraklılar olmuştur.
40:05İzlediğiniz için teşekkür ederim.