Kategori
🗞
HaberlerDöküm
00:00İNTRO
00:00Sevgili izleyiciler, Cumhuriyet TV ekranlarına hoş geldiniz.
00:15Ekonomi gündemiyle karşınızdayız.
00:17Hepimizin malumu Türkiye'nin birincil önceliği, yurttaşın birincil sorunu, ekonomi.
00:23Sabah saatlerinde TÜİK, ENAK ve İstanbul Ticaret Odası tarafından Nisan ayının enflasyon verileri açıklandı.
00:31Bunun üzerine konuşacağız.
00:33Akademisyen, iktisatçı, Prof. Dr. Serap Durosoy konuğumuz.
00:37Serap Hanım hoş geldiniz.
00:39Teşekkür ederim Erdem Bey. Hoş buldum. İyi yayınlar diliyorum ben de.
00:44Teşekkür ediyorum.
00:45Efendim şimdi 3 farklı veri açıklandı.
00:47TÜİK aylık enflasyonu %3, yıllığı %37,86 açıklarken ENAK aylık enflasyonu %4,46, yıllık enflasyonu %73,88 açıkladı.
01:02İstanbul Ticaret Odası ise aylık enflasyonu %3,21, yıllık enflasyonu ise %47,21 açıkladı.
01:11Bu verilere baktığımızda bu verilerden hangisi daha gerçeğe yakın gibi görünüyor?
01:16Bir ekonomist, bir uzman olaraksa enflasyon verileri hakkındaki yorumunuz nedir?
01:23Şimdi Erdem Bey aslına bakacak olursak her ay biz bir ritüel yaşıyoruz ve her ay bu rakamlar konusunda kafa karışıklığı karmaşaya tanıklık ediyoruz diyebilirim.
01:35Ama tabii ki burada Aslan'ın vatandaşın verisinin ekonominin gerçeği olduğunu belirtmemiz gerekiyor.
01:44Vatandaşın verisini de ne belirliyor?
01:45Aslında cebinden çıkan para ve piyasada marketlerde yapmış olduğu alışverişlerde karşılaştığı enflasyon oranı.
01:54Dolayısıyla da yaşanılan enflasyon sanırım somut gerçekliği daha net bir şekilde ortaya koyuyor diyebiliriz.
02:01Tabii ki burada özellikle TÜİK, ENAK ve İTO'nun rakamları arasındaki farklılık hem açıklanan rakama yönelik güvensizlik algısını perçinliyor,
02:14diğer yandan da uygulanmakta olan ekonomi politikalarına yönelik bir güvensizlik algısını da beraberinde getiriyor diyebilirim.
02:21Malum olduğu üzere iki yıldır bir program uygulanmaya çalışılıyor.
02:26Ama bu programın içeriğine baktığımız zaman az önce katıldığım programda da ifade ettim.
02:32Aslında ekonomik kurgusunun eksik olduğu yani eksik ayaklı bir ekonomi programının uygulanmaya çalışıldığını gözlemliyoruz.
02:41Ve geçen süre içerisinde ne yazık ki arzu edilen bir ekonomik başarının da elde edilemediğini gördük.
02:47Her ne kadar enflasyon rakamından Sayın Şimşek memnuniyet duyduğuna ilişkin bugün bir açıklamada bulunmuş olsa da bakın diğer ülkeler,
02:56OECD ülkeleri Avrupa Birliği ülkeleriyle yani küresel enflasyonla karşılaştırdığımız zaman bu ülkelerin yıllık olarak yaşadığı enflasyonu biz maalesef ki aylık olarak yaşıyoruz.
03:07Bu gerçekten çok ciddi bir sorunla karşı karşı olduğumuzu gösteriyor.
03:11Diğer yandan da alt kalemlerine baktığımız zaman özellikle aylık ve yıllıkta konut ve gıdadaki artışın oldukça endişe verici olduğunu söylemem gerekiyor.
03:23Bunun nedeni de hem konutun hem de gıdanın düşük gelir grubunun harcama kalemi içerisinde çok büyük bir pay oluşturuyor olması.
03:31Bu da zaten resmi rakamlara yönelik olan o güvensizlik halkısını güçlendiriyor.
03:37Çünkü vatandaş diyor ki benim enflasyonum açıklanan rakamın çok üzerinde.
03:41Neden üzerinde?
03:42Çünkü gelirin büyük bir kısmı zaten konuta ve gıdaya gidiyor.
03:45Onların da özellikle aylıkta baktığımız zaman üst sıralarda yer alıyor olması.
03:50Ha keza yine yıllıkta da aynı şekilde sorunun aslında daha ağır bir şekilde hissedilmesine yol açıyor.
03:57Şimdi gıdada her ne kadar faonun yani küresel gıda fiyatlarının Nisan'da bir yükseliş göstermiş olsa da maalesef ki biz gıda enflasyonunda da şampiyonlar ligindeyiz ve özellikle yaşadığımız iklim koşullarındaki onutsuzlukla birlikte ben yaz döneminde gıda fiyatlarında şu anda yaşadığımızdan çok daha ağır koşulların bizi beklediğini belirtmek durumundayım Erdem Bey.
04:22Şimdi Serap Hanım enflasyon verilerinden bahsettik tabi bunun yanı sıra bir de siz konut ve gıdadan bahsettiniz ben biraz da konuta dikkat çekmek istiyorum.
04:33Şimdi TÜİK diyor ki yıllık enflasyon kaba rakamla yuvarlayalım %38 demekte ancak kira yani ev ve iş yerlerindeki konutlara yapılacak kira artışına baktığımız zaman bu oran %48,73.
04:49Şimdi bir taraftan %48,73'lik bir artış var bir taraftan %38 enflasyon var diyen bir TÜİK ile karşı karşıyayız.
04:57Bu tabloya baktığımızda inandırıcı geliyor mu gerçekten enflasyonun %38 olduğu?
05:03Zaten burada en büyük problem de aslında Erdem Bey bunu oluşturuyor.
05:07Bakın şimdi ben ne dedim özellikle kira yani konut ve gıda fiyatları daha doğrusu bunlardaki artışlar yaşanılan enflasyonun çok yüksek bir şekilde hissedilmesine yol açıyor.
05:17Garip olan şu ki kira artışı %48 olarak belirleniyor ama şu ana kadar yani Ocak'tan beri açıklanan enflasyon rakamlarının ortalamasını aldığımız zaman aşağı yukarı SGK'lılara %13'lük bir ücret artışı,
05:34memurlara da aşağı yukarı %12 gibi bir ücret artışıyla karşı karşıyayız şimdilik.
05:38Bu rakam ne olur ben bu rakamın maksimum maksimum yani 20'lere ki çok iyimser bir tahminle %20 gibi olabilir diyorum.
05:48Ama bakın diğer yandan bakıyoruz kira geliri daha şimdilik %48.
05:52Dolayısıyla da bu hissedilen o yaşanılan enflasyonun çok daha yüksek düzeylere çıkması gerçeğiyle bizi karşı karşıya bırakıyor.
06:01Tabii bir diğer yandan bir diğer önemli gerçekliğimiz ise ülke olarak enflasyonun satın alma gücünü azaltmaya bağlı bir şekilde açlık ve yoksulluk sınırının da sürekli olarak yükseliyor olması.
06:15Bakın açlık sınırı Türk İş'in son verisine göre 24.035 TL'ye, yoksulluk sınırı ise 78.292 TL'ye çıktı.
06:24Bu enflasyon rakamları bu yüzdenle artmaya devam ettiği sürece ücretler çok daha düşük kalacak ve yoksulluk ve açlık gerçeğiyle de çok daha fazla yüzleşeceğiz gibi görünüyor.
06:40Zaten bakın şu ana kadar uygulanmakta olan politika aslında açlık pahasına enflasyonun önlenmeye çalışıldığı bir politikaydı.
06:49Niçin bu öyle söylüyorum? Çünkü burada özellikle talebi baskılayan bir ekonomi modeliyle karşı karşıyayız.
06:57Yani ekonomi yönetimi şunu söylüyor, enflasyonu önlemek istiyorsak diyor, talep dezenflasyonu destekleyecek bir nitelikte olacak.
07:06Yani talebi olabildiğince düşüreceğiz.
07:08Bu aslında teorik olarak da çok mümkün olmayan bir durum.
07:12Biz mesela öğrencilerimize enflasyonu anlatırken tam istihandaki bir ekonomide toplam talebin toplam arzı aşması durumudur diyoruz.
07:21Ve dolayısıyla da enflasyon önlemeniz gerektiği zaman toplam talebin her bir parametresinde bir kısıtlamaya gidilmesi gerekir.
07:29Yani burada özel tüketim, sadece özel tüketim değil, özel yatırım harcaması, kamu harcaması, dış dünyayla ilişkin olarak yapılan harcamaların da azaltılması gerekirken,
07:41son iki yıllık dönemde baktığımız zaman sadece özel tüketimin kısıtlanmaya çalışıldığını, bunun da ücretliler üzerinden yapıldığını görüyoruz.
07:49Yani uygulanmakta olan politikanın aslında bir sınıfsal tercihinin olduğunu söylemek durumundayım.
07:55Buna eşlik etmeyen mali disiplin, buna eşlik etmeyen yapısal reformların hayata geçirilememesi zaten enflasyon konusunda arzu edilen başarının yakalanmasını da güçleştiren bir durum.
08:09Bir de buna biliyorsunuz yakın dönemde yaşadığımız bu siyasi krizin, ekonomik krize yol açması ve bunun da aslında bir anlamda teyidi gibi makro ihtiyati tedbirler hafta sonu hayata geçirildi.
08:23Ve bu makro ihtiyati tedbirlerin de içeriğine baktığımız zaman aslında geçmişteki onlans modelinden çok farklı olmadığını,
08:30yani hala TL'ye dönüş ve liralaşma konusunda ekonomi yönetiminin ısrarcı olduğunu görüyoruz.
08:37Ve bunun dışında bakın Sayın Karahan yapmış olduğu değerlendirmede,
08:42talep dezenflasyonu etkilerse gereken önlemleri alırız dedi.
08:46Yani bu ne demek?
08:47Önümüzdeki dönemlerde de bu politikadan çok ödün verilmeyeceği,
08:51yani enflasyonun önlenmesi konusunda ücretliler üzerinden atılacak adımlara devam edileceğini gözlemliyoruz.
09:00Tabii burada bir başka noktayı da söylemek durumundayım.
09:04Şimdi bu açıklanan enflasyon rakamı niçin önemli?
09:07Biz evet enak diyoruz, vatandaşın hissettiği diyoruz ama sonuçta Merkez Bankası resmi rakamlar üzerinden politika üretiyor.
09:16Ve bu açıdan da değerlendirdiğimizde önümüzdeki aylarda Merkez Bankası'nın nasıl bir adım atacağı açıklanan resmi rakamlara bağlı.
09:25Her ne kadar bakın Aralık, Ocak ve Şubat ayında Merkez Bankası bir faiz indirimine gitmiş olsa da,
09:32aslında bu enflasyonun Merkez Bankası'nın arzu ettiği patikaya gelmiş olmasıyla ilişkili değil,
09:39özellikle real sektörün yüksek faizler konusundaki serzenişlerinin çok büyük etkisinin olduğunu gözlemliyoruz.
09:45Şimdi hafta sonra alınan makro ihtiyati tedbirlere de baktığımız zaman bu serzenişleri daha da artıracak bir içeriğin olduğunu gözlemliyoruz.
09:55Özellikle ihracatçılara yönelik getirilen düzenlemeler.
09:58Bir yandan da tabii ki PMI verisi, mesela Nisan'da gelen PMI verisine baktığımız zaman 47,3 seviyesinde gerçekleşti ki,
10:06yani aynı zamanda sektördeki enerji kullanımındaki azalışı da göz önüne alacak olursak,
10:14yine enflasyon düşüşünü destekleyecek bir üretim artışının önümüzdeki dönemlerde olamayacağını,
10:21bunun da büyüme verisi üzerinde de negatif bir etki yaratacağını belirtmek durumundayım.
10:26Yani Erdem Bey, ben belki çok pembe bir tablo çizemiyorum, çok isterdim.
10:32Ancak bu değerlendirmeleri yaparken elbette ki resmi rakamlar üzerinden yapıyorum.
10:37Bakın, bütçe açığı had safhada.
10:39Cari açı konusunda arzu edilen başarı maalesef ki sağlanamıyor.
10:43Küresel gıda fiyatlarından çok ayrışan bir ekonomiyle karşı karşıyayız.
10:47Bütün bunları bir araya topladığımız zaman,
10:50hemen şunu da ekleyeyim, mesela ekonomik güven bunalımı yaşanıyor.
10:54Bunları da bir araya getirdiğimizde,
10:57maalesef ki o iyimserlik konusunda ben çok da anlamlı bulmuyorum bu iyimserliği ki,
11:04bugünkü enflasyon rakamından sonra Sayın Şimşek o iyimserliğine yine devam etmiş.
11:08Biliyorsunuz geçen haftalarda da bir TV programında katıldığı canlı yayında da o kadar güzel söylemlerde bulundu ki,
11:15sanki ben açıkçası bu ülkede yaşamıyormuşum gibi hissettim kendimi.
11:19Dolayısıyla da ben ekonomi yönetiminin daha gerçekçi rakamlar üzerinden analizler yapmasının,
11:27en azından uygulanmakta olan politikaya yönelik o güven algısını da güçlendireceğini düşünüyorum açıkçası.
11:33Yani bir taraftan politika adı altında bütün masraf, bütün yurttaşın sırtına biniyor,
11:38gelen vergilerle özel tütüketimin kısıtlanmaya çalışmasıyla,
11:42ancak bir taraftan itibardan tasarruf olmaz denerek yurt dışında uzun uzun konvoylar
11:48ya da siyasi operasyonlarla, şimdi biliyorsunuz 128 milyar dolar özellikle bir önceki genel seçimde çok sık dile gelmişti.
11:57Orada şöyle bir şey benim dikkatimi çekmekte.
12:00Yani o bahsedilen rakam gerçekten satıldıysa, çıkarıldıysa bile bu uzun bir süreye yayıldı.
12:08Yani aylara yayıldı.
12:10Ancak biz 19 Mart'tan sonra yaklaşık bir hafta içinde 50 milyar dolar rezerv satmak zorunda kaldık.
12:16Evet.
12:16Bunun yanı sıra sizin de bahsettiğiniz şimşek politikaları var.
12:20Oldukça ağır politikalar, oldukça ağır yükümlülükler yüklüyor sırt dışın sırtına.
12:26Peki Serap Hanım bu politikalar böyle devam ederse,
12:30işte enflasyonun seyri bu şekilde devam ederse az önce söylediniz ama
12:34hani şunu dediniz yani ilerleyen aylarda yurt dışı daha da zor şartlar,
12:38daha da zor günler bekliyor dediniz.
12:40Buradan Türkiye sizce nasıl döner?
12:42Yani Türkiye'nin ekonomisi yeniden nasıl rayına oturabilir?
12:46Enflasyon nasıl istenilen seviyeye getirilebilir ve yurt dışın alım gücü nasıl artabilir?
12:53Şimdi aslında ekonomi bilimi ben doğa ve sosyal bilimler arasında bir ara kesite yer aldım ama
13:03sosyal bilimlere daha yakın bir bilim olduğu iddiasında olan bir akademisyenim.
13:07Metodolojik olarak da bunu savunuyorum.
13:09Ancak şimdi ekonomi bilimi bir o kadar da hukukla çok yakın ilişki içerisinde.
13:17Dolayısıyla bakın şu andaki ekonomik tabloya bakacak olursak,
13:21faizler artıyor, hukuk aşınıyor, güven bunalımı var, yapısal sorunlar çözülemiyor,
13:29güçler ayrımına dayalı demokrasi işlemiyorsa,
13:32istediğiniz politikayı uygulayın, sağlıklı bir ekonomik sonuç alamazsınız.
13:37Bir de şöyle bir şey var.
13:39Şimdi enflasyon bizim 3-5 yıllık sorunumuz değil.
13:43Ben çocuktum enflasyon vardı ve hatta böyle yeşil bir canavar şeklinde gazetelerde tasvir edilirdi.
13:49Geldik kaç yaşına hala enflasyonla mücadele içerisindeyiz.
13:54Şimdi bu ülke enflasyonu %8'lere geçmiş yıllarda düşürdü mü düşürdü.
13:57Oradaki mantık neydi?
13:59İşte Merkez Bankası bağımsızlığı enflasyonu hedeflemesi.
14:02Fakat bugün de hala bir enflasyonu hedeflemesi var ama bu hedeften çok uzağız ne yazık ki.
14:09Ekonomi yönetiminin yapması gereken öncelikle bu hedeften ne kadar uzak olduğumuzun kabul edilmesi.
14:14Ama Sayın Şimşek bugünkü açıklamasında Temmuz ayında biz bu hedefi tutturacağız diyor.
14:18Yani şurada geriye 3 ay kalmış.
14:20Yani bu 3 ayda bu ekonomiye sihirli çubuk değmeyecek.
14:23Dolayısıyla da enflasyon gibi kronik bir sorunun çözümünde az önce de ifade ettiğim o maliye politikası, para politikası ve yapısal sorunların eş anlı olarak uygulanması çok önemli.
14:36Bu bir.
14:37İkincisi kamuoyunun güveninin tazelenmesi çok önemli.
14:41Bu iki.
14:42Üçüncüsü vatandaşı şu gerçeğin söylenmesi lazım.
14:45Enflasyon düşse de halkın alım ve hayat pahalılığı kolay kolay düşmeyecek.
14:51Burada özellikle vatandaşın satın alma gücünün enflasyon karşısında eriyen kısmının telafi edilmesi gerekecek.
15:01Bu evet bir kamuya ek bir yük getirecek ama zaten kamunun bütçe açık rakamlarına baktığınız zaman almış başını gitmiş.
15:07Dolayısıyla bu bütçe açığının tek suçlusu emekliler ya da ücretliler değil.
15:12Yani bu noktada ekonomi üretimi biliyorsunuz sıklıkla diyor ki biz emeklileri ezdirmedik, ücretleri ezdirmedik.
15:19Ücretliler preslendi resmen.
15:22Yani bugün fosun yüzde 60'ının açlık sınırının altında bir ücret aldığı ülkeden söz ediyoruz bakın.
15:29Dolayısıyla da asgari yaşam koşullarının sağlanamadığı bir ekonomik süreçten geçiyoruz ve bu noktada ücretlilerden, emeklilerden sabır dilemek ya da sabırlı olmalarını beklemek bence çok iyimser bir bakış.
15:47Bu noktada artık yapılması gereken şey o yapısal sorunların bir an önce çözüme kavuşturması.
15:54Bakın işsizlik rakamı açıklandı. İşsizlik rakamının özellikle Dert Hanım'ın işsizlikte azaldığına ilişkin bir açıklama var ama genç işsizliğe baktığınız zaman artış var.
16:05Ve işsizlik içerisinde ben ve akademisyen olarak dikkatimi ilk çeken genç işsizliği oluyor ve inanılmaz derecede yüksek.
16:11Ha keza bakın emek piyasasında iş gücüne katılım konusunda kadınlar erkeklerin yarısı kadar oran olarak, istihdam bazında erkeklerin yarısı kadar ama işsizlikte erkeklerden bir kat daha fazla işsiz.
16:26Bu bize şunu gösteriyor.
16:27Emek piyasasında çok ciddi bir yapısal sorun var.
16:30Geliyoruz tarım sektörüne ilişkin olarak.
16:32Bakın tarım sektöründe evet liberal politikalar ve serbest piyasaya konusunun bir gereği olarak bu küreselleşme sürecinin dayatmacı politikasının bazında tarım sektörüne ilişkin kamu sübvansiyonlarında bir azalma oldu.
16:47Ancak şu anda verilmekte olan teşvikler bile zamanında verilemiyor.
16:50Ben sektör temsilcileriyle yapmış olduğum değerlendirmelerde şunu duyuyorum.
16:55Hocam diyorlar bir yıl sonra alabiliyoruz biz tarım teşviğini.
16:59Şimdi bu üretimde çok ciddi bir sıkıntıyı beraberinde getiriyor.
17:03Dolayısıyla işte bu yapısal sorunların varlığı kabul edilip ona göre bir politika üretilmez Serdan Bey.
17:11Biz oldukça ağır bir dönem geçireceğiz gibi görünüyor.
17:16Umarım ben yanılırım.
17:17Hep bunu söylüyor.
17:18Umarım ben yanılırım.
17:20Fakat tabloya baktığımız zaman verilere baktığımız zaman çok da yanılmayacağım kanaati içerisine giriyorum açıkçası.
17:30Sayın Duru Soyuz son olarak şunu da sormak istiyorum.
17:32Şimdi veriler açıklandı.
17:34Peki bir de Türkiye'nin bir faiz problemi var.
17:37Cumhurbaşkanı örneğin diyor ki ben diyor görevde olduğum sürece ömrüm vefa ettiği sürece faiz artmayacak düşecek.
17:45Ancak geçen sefer faizde bir arttırım gördük vesaire.
17:49Bu enflasyon oranları faizi nasıl etkileyecek sizce?
17:52Yani nasıl bir karar çıkacak faiz konusunda?
17:55Şimdi az önce aslında söylemeye çalıştım.
18:00Şimdi bir faiz artışına gitti merkez bandası biliyorsunuz.
18:04Bu aslında böyle bir faiz artışına gitmesinin nedeni enflasyondan öte TL'den kaçışı kontrol etmek.
18:12Bu bir ikincisi de Mayıs ayında bir toplantının olmayacak olması.
18:16Yani önden bir faiz artışını yaptı.
18:19Aralık, Ocak ve Şubat'taki faiz indiriminde enflasyonda arzu edilen o patikaya gelinmiş olmasının dışında sanayicilerin sesini yükseltmesiyle ilişkiliydi.
18:31Yani merkez bankası bakın şu anda bankalara yüzde 49 ile faiz verirken kredi faizleri bugün yüzde 70'leri aşmış durumda.
18:42Ticari kredi faizleri daha keza.
18:44Şimdi enflasyonun ortadan kalkabilmesi için özellikle üretimin desteklenmesi gerekirken tam tersine özellikle real kesimin bu anlamda çok ciddi bir problem yaşadığını da söyleyebiliyoruz.
18:57Hemen son söz olarak şunu da eklemek isterim.
19:00Şimdi tüketici kredilerinde iki buçuk ayın zirvesine gelindi.
19:05Tüketici kredilerin içeriğine baktığımız zaman işte ortalama 559 milyarının konut 65 milyara yakın olan kısmını taşıt ama 1 trilyonun ihtiyaç kredilerinden oluştuğunu görüyoruz.
19:20Yani ücretleri düşürerek talebi baskılamak yönünde atılan adımın çok da bir anlamı yok.
19:26Sonuçta insanlar asgari yaşam koşullarını gerçekleştirebilmek için tüketici kredilerine yöneliyorlar.
19:32Ve bu da bir süre sonra bu kredilerin bankalara geri dönüşünü zorlaştırarak kredi sızıntı sorunuyla karşılaşmalarına yol açacak.
19:39Çünkü gelir zaten bu tüketici kredilerinin geri ödenmesini karşılamada yeterli olmayacak Erdem Bey.
19:46Ve sonuç itibariyle de ekonomi yönetiminin bu politika uygulamadaki ısrarını devam ettirirken bu noktaları da göz ardı etmemesi gerektiğini belirtmek isterim.
19:56Peki Serap Dursoy çok teşekkür ediyorum.
19:59Bugün vakit ayırdınız.
20:00Ekonomi herkesin birinci önceliği tekrar belirtmiş olalım.
20:06Tekrardan ağzınıza sağlık.
20:07İyi ki katıldınız bugün programa.
20:09Çok teşekkürler.
20:10Çok teşekkür ederim.
20:11Görüşmek üzere.
20:12İyi günler dilerim.
20:12Evet sevgili Cumhuriyet TV izleyicileri, iktisatçı, akademisyen, profesör doktor Serap Dursoy yayınımızdaydı.
20:21TÜİK'in açıkladığı enflasyon verileri üzerine konuştuk.
20:24Türkiye'de şu anda ekonomik tablo nasıl seyrediyor, düzelme şansı var mı, nasıl düzeltilebilir, faiz kararları ne olacak bunları özetlemeye çalıştık.
20:33Biz ekonomi gündeminin takipçisi sizlere de bu ekranlardan en şeffaf şekilde aktarmaya çalışıyoruz.
20:39Ancak bu ekonomi programını burada noktalıyoruz.
20:42Başka bir programda yeniden görüşmek üzere efendim.