Aired (April 13, 2025): In the mountain ranges of Catanduanes, various snake species pose challenges to local farmers, often leading to harm against the snakes. Meanwhile, the abandoned island of Corregidor has become a sanctuary for a wide range of wildlife. Watch this video.
‘Born to be Wild’ is GMA Network’s groundbreaking environmental and wildlife show hosted by resident veterinarians Doc Nielsen Donato and Doc Ferds Recio. #BornToBeWild #GMAPublicAffairs #GMANetwork
Watch it every Sunday, 9 AM on GMA
Network. Subscribe to youtube.com/gmapublicaffairs for our full episodes.
‘Born to be Wild’ is GMA Network’s groundbreaking environmental and wildlife show hosted by resident veterinarians Doc Nielsen Donato and Doc Ferds Recio. #BornToBeWild #GMAPublicAffairs #GMANetwork
Watch it every Sunday, 9 AM on GMA
Network. Subscribe to youtube.com/gmapublicaffairs for our full episodes.
Category
😹
FunTranscript
00:00On the island of Katanwanis,
00:04there were a lot of people who were able to catch up
00:12They were able to catch up with the Ahas
00:15Oh my God, it's a lot!
00:17It's brown, it's brown.
00:21It's a bit of smell and beetles.
00:24It's a bit of smell.
00:26Oh my God!
00:28Oh my god!
00:42Ayun!
00:44Itong mga itlog na lang dito.
00:46Lalaki, oh.
00:48Ang dami nila. They're all over this area.
00:50Ayun sila. Ang dami, oh.
00:52Ayun!
00:54So, ibig sabihin may pagkain sila dito.
00:56Look at those eyes, oh.
00:58Wala talagang ilaw.
01:00Napakalaki ng mga mata niya.
01:02Enough to see in the dark.
01:14Sa kabundukan ng katanwanis,
01:18may mga nagkukubling kalaban daw na mga magsasaka.
01:24Inamumugaran daw kasi ito
01:26ng ibat-ibang ahas.
01:32Kaya, ang ilang magsasaka
01:34tila napapalaban.
01:36Lalo na kapag natuklaw.
01:40Apektado raw maging
01:42ang kanilang kabuhayan.
01:44Pagkaan niya sa leig.
01:45Uy, grabe.
01:46May magot sila.
01:47Dinangaw na siya.
01:48Oh, my God!
01:58Ang katanwanis mayaman
02:00sa iba't ibang buhay ilang.
02:02Sa pag-aaral ng ilang biologist
02:06sa kanilang lugar,
02:08aabot daw ng higit
02:10dalumpong species o uri ng ahas
02:12ang matatagpuan sa isla.
02:16Sa taniman ng abaka,
02:18ang mga ahas,
02:20madalas pagalagalad
02:22dahil sa dami ng pwedeng makain sa bundok.
02:24It's been a while
02:26since Born has done a shoot
02:29na talagang grabe yung trekking.
02:31Nasa 400 plus.
02:33Elevation na tayo.
02:34That's about one mile.
02:37We still have
02:39more than two hours to go.
02:41Halos nasa tuktok na tayo ng bundok.
02:44And this mountain
02:46remains to be preserved.
02:49Pakay naming makunan
02:50at maidokumento
02:51ang iba't ibang ahas sa isla.
02:53Sa ilap nito,
02:55inabot na kami ng tatlong oras
02:58paakit ng bundok.
02:59Lahat ng mga ahas,
03:00pahirap!
03:01Makita lang yung mga ahas dito
03:03sa Catanduanes.
03:04Maya-maya pa,
03:05isang Draco
03:06o Flying Lizard
03:08ang aming nakita.
03:10Oh!
03:12Oh yes!
03:13Ito yung tinatawag na Draco, no?
03:15Ito yung flying lizard
03:16or gliding.
03:17And
03:19in every
03:21place in
03:23ano,
03:24in the Philippines.
03:25Magkakaibay itong mga
03:26Draco na ito.
03:27And ito yung
03:28patagium niya
03:29na tinatawag.
03:30Ito yung sinestretch niya
03:32pag lumilipad siya.
03:34Ang color nito,
03:36yellowish.
03:37Some
03:38can be orange.
03:39Mga iba, ah,
03:42mapula,
03:43green.
03:44Pero ito,
03:45madilaw.
03:46Ano ka this, oh?
03:48Yung mukha niya,
03:49parang,
03:50parang dinosaur, oh?
03:52Ang mga Draco
03:54o Flying Lizard
03:55kayang lumaki
03:57ng walong pulgada
03:58o kasing haba
03:59ng isang litrong bote.
04:01Yung tail niya ang haba.
04:02Ginagamit niya yan
04:04para ma-navigate niya.
04:07Kapansin-pansin,
04:08nabuntis
04:09ang hawak kong Draco.
04:11May egg siya.
04:12Wow!
04:13It's gravid.
04:14Hindi mo yung itlog niya.
04:16Agad ko rin
04:17ibinalik ito
04:18sa puno.
04:21Sa aming paglalakad,
04:23nakasalubong ko
04:24ang isang
04:25magsasakang si
04:26Tatay Anselmo.
04:27Hindi niya
04:28tunay na pangalan.
04:29Nag-imili ako.
04:30Kung tatlong buwan ako,
04:32hindi makapag-trabaho
04:34o papatayin ko yung aking
04:36kapag nabulok yung spit,
04:37parang ako,
04:38wala na.
04:39Kulay green ba?
04:40Or brown?
04:41Brown siya na may tim.
04:42Kanina nyo lang napatay?
04:43Hindi kahapon.
04:45Bilang isang veterinaryo
04:46o doktor ng mga hayop,
04:48nakakalungkot
04:49na malaman
04:50na may ahas na tinaga
04:52at namatay.
04:53Pero,
04:54hindi ko rin maiwasang mangamba.
04:56Lalo na
04:58kapag natuklaw
04:59ng ahas
05:00ang mga magsasaka.
05:01Kabuhayan naman nila
05:03ang maapek.
05:07Sa paghanap ng iba't ibang uri ng ahas,
05:10narating na namin
05:12ang tuktok ng mundok
05:13kung saan o mano
05:14ito makikita.
05:17Dahil mainit
05:18sa taniman ng abaka,
05:21nakatutulong ito
05:23para mabalanse
05:24ang temperatura
05:25ng katawan ng mga ahas.
05:30Isang bronzeback snake
05:31ang aming nakasalubong.
05:34So ito,
05:35haabutin ko siya.
05:39I got you!
05:41Wow!
05:42Ang ganda!
05:43Kita mo yung mga bluish
05:44scales
05:45sa gilid ng kanyang katawan.
05:48Aqua blue
05:49tapos green na green
05:50yung kanyang belly.
05:51Kita mo yung colors niya, no?
05:52Every time nasa stretch
05:53yung kanyang balat.
05:54Makikita mo yung pagka
05:57bluish
05:58na nagtatago
05:59in between the scales.
06:01And look at those slender
06:03neck.
06:05Non-venomous o walang kamandag
06:07ang bronzeback snake.
06:08Pero,
06:09kapag natuklaw nito,
06:11maaring mamaga ang balat.
06:14Napakagandang ahas
06:16nitong bronzeback.
06:17Kaya siya tinawag
06:18na bronzeback, oh.
06:19Kaya, no?
06:20Parang tanso.
06:21Time to let you go.
06:23Madalas raw,
06:24nakakita ng ahas
06:26ang mga magsasaka
06:27tuwing tag-init
06:28sa mga sanga ng abaka.
06:30Agad naming hinanap
06:33ang tinagang ahas.
06:34Oh my God!
06:35Ang laki!
06:36Tama nga si Kuya.
06:37Brown nga siya, oh.
06:40Medyo may amoy na na konti.
06:41May mga beetles na.
06:42Look at this.
06:43Medyo malaki-laki din
06:45tong viper na ito, oh.
06:47Nakilala ko siyang viper
06:49dahil sa ulo.
06:51Isang Philippine peat viper
06:54o dupong
06:55ang napatay na ahas.
06:57Tama-tama yung sinabi ng Kuya.
07:00Tinagaan niya sa leeg.
07:02Pero ang ganda sana nito.
07:03Medyo orange-orange na
07:05dilawang kulay.
07:07Kahit patay na ito.
07:08Ang kamandag nito.
07:09Grabe.
07:10Uy, grabe.
07:11May maggots na!
07:12Dinangaw na siya.
07:16Oh my gosh!
07:18That is the way
07:19organic matter decomposes
07:22in the wild.
07:24Itong mga maggots na yan
07:25ang mag-de-decompose niyan.
07:27Mapapakinabangan siya.
07:29Ayun yung fangs niyo, oh.
07:31Balina.
07:32Pero yung mga maggots,
07:33kaya nila.
07:34Parang walang epekto sa kanila
07:36yung venom nitong viper na ito.
07:38Kasi patuloy nilang dinidecompose, eh.
07:41So, amazing, ha?
07:43Kahit wala ng buhay,
07:45hindi ko maiwasang
07:47mamangha sa ganda ng dupong na ito.
07:50Ganda ng kulay, oh.
07:52May blue.
07:53May blue pa sana, oh.
07:55Blue.
07:57Yellow.
07:58Orange.
07:59Putulang ulo.
08:01Poor viper.
08:05Highly venomous ang
08:07Philippine pit viper o dupong.
08:09Necrotic o posibleng mabulok
08:11ang bahagi ng katawan ng tao
08:13na natuklaw nito.
08:17Tama ang suspetsahan ni Tatay Anselmo
08:19na maaring mangyari sa kanya
08:21oras na matuklaw siya nito.
08:25Hindi mo masisisi yung farmer
08:27kasi yung kulay pa naman niya,
08:29kulay...
08:30Ito yung abaka.
08:32So mukhang nagbiblend pa siya, oh.
08:34Ito mo.
08:35Yung kulay ng abaka
08:36at yung kulay ng tiyan niya.
08:38Kapag natuklaw ng ahas,
08:41hugasan ang sugat
08:43at pumunta agad
08:44sa pinakamalapit na ospital.
08:47Dahil madilim ang paligid,
08:50napagpasyahan
08:51ng aming grupo na bumaba
08:53na nambundok hanggang sa
08:55isang buhay na pit viper
08:57ang aming nakita.
08:59Ayan, oh.
09:00Nagbiblend siya
09:01sa dahon ng abaka.
09:03What a beautiful viper.
09:05Nakita mo yung mga stripes-stripes niya?
09:07Fantastic.
09:08Saan ka makikita na ganyan?
09:10Nakadami ng mga ahas dito.
09:12Dito, worth it yung pagod namin.
09:14Come here, my friend!
09:16Look at this viper, ano?
09:19Not a single aggression, ha?
09:22Kasi hindi naman ako kasama sa
09:25menu
09:27ng kakaini niya.
09:28Ang mga kinakain nito,
09:30mga small reptiles.
09:31Bata pa ito, oh.
09:33Lalaki pa ito.
09:34So I'm just enjoying them
09:36because I know
09:38that I can handle them
09:39the right way.
09:40Alright.
09:41Bye-bye.
09:48Sa bigat ng trabaho
09:49ng mga magsasaka,
09:51dagdag pasakit daw
09:53kung sila ay matutuklaw.
09:55Sa panahon nasa iisang komunidad
09:58ang mga ahas sa tao,
10:00paano nga ba mahiwasan
10:02na malagay sa panganib
10:03ang buhay ng bawat isa?
10:06Ang mga ahas ay predator
10:08o kumakain ng mga daga,
10:10insekto at iba pang hayop
10:12na maaaring maging peste
10:14sa mga pananim.
10:16Sa lugar kung saan sagana
10:19ang buhay ilang
10:20at pinagkukunan
10:21ng kabuhayan.
10:23Dapat maintindihan
10:25ang kahalagaan
10:26ng bawat isa
10:27para mapanatiling mayaman
10:29ang lugar
10:30na kanilang ginagalawan.
10:32Sa abandonadong isla
10:47ng kumito,
10:52may mga lugar na bihira
10:53ng mapasok ng tao.
10:56Kaya may mga buhay ilang
10:58na dito na
10:59piniling manirahan.
11:02Ayun!
11:08Ito na yung mga nakatira ngayon, no?
11:10Ang lucky.
11:11Sila na yung mga nakatira ngayon dito.
11:20Ito yung naging isang kanyo
11:21ng battery herd, no?
11:23Tapos yung mga sundalo
11:24kung saan na nagbaman
11:26dito sa kanyo na to,
11:28ito yung parang temporary barracks sila.
11:30Pasukin natin sa loob.
11:32Ito daw yung sa mga lumang pictures,
11:33dito nakasabit yung mga kama nila.
11:35Kasi yung mga sundalo,
11:36instead na bumalik pa sila sa barracks,
11:37dito na lang sila nagpapahinga.
11:38Maya maya maya pa,
11:39may pamilyar na tunog kaming narinig.
11:40Sinunan namin ito.
11:41Sa abandonadong tunnel na
11:43na ginamit noong ikalawang digma
11:44ang paddike dito.
11:45Sa abandonadong tunnel na ginamit noong ikalawang digma
11:46ang paddike dig.
11:47Sa abandonadong tunnel na ginamit noong ikalawang digma
11:48ang paddike dig.
11:50Ayun!
11:51Ito na yung mga nakatira ngayon.
11:53May pamilyar na tunog kaming narinig.
11:58Sinunan namin ito.
12:07Sa abandonadong tunnel na ulang kusa na ginamit noong ikalawang digma ang paddike dig.
12:11Ayun!
12:12Ito na yung mga nakatira ngayon oh!
12:25Ang geko o tuko,
12:27parang sundalo na dahang dahang kumagapang para magtago.
12:31Dahil sa digmaan, halos masira ang isla ng Corredor.
12:44Wala ninyo na tira sa gubat ito.
12:49Kaya maging tirahan ng mga hayop, apektado.
12:55Pero makalipas ang 80 taon,
12:57kunti-hunti nang bumabalik ang buhay sa isla.
13:02Ang mga nasirang istruktura
13:04naging silungan at tahanan ng mga hayop.
13:09Ayan oh!
13:11Ito yung pinaka-air vent din ng dano ng hangin dito
13:14para kahit nandito ka sa loob,
13:16hindi ka masyadong nasa-suffocate
13:19kasi may lagusan ng hangin papunta doon sa labas.
13:24Ang aming napuntahan,
13:25lugar kung saan nangingitlog ang mga tuko.
13:29Ito ang mga itlog na lang dito.
13:31Lalaki oh!
13:33Dami na, they're all over this area.
13:36Mukhang napisa na ang ilan sa mga itlog.
13:39Ito, may laman to.
13:41Yan yun yun, may laman.
13:42Yan tatlong yun, may laman.
13:44Ito ang isa parang bugok na.
13:46Maya maya pa,
13:48isang grupo ng mga batang tuko ang aming nakita.
13:52Ayun sila, ang dami oh!
13:55Ayun!
13:56Tumpukan sila doon.
13:58So ibig sabihin, may pagkain sila dito.
13:59Lumalabas sila dito sa wang butas
14:01para manginain sa labas.
14:02O talaga may pagkain sila dito sa loob.
14:03Sa pinakadulong parte ng lagusan ng angin,
14:04may mas malalaking tuko kami na nailawan.
14:18May mailap.
14:20Pero ang isang ito,
14:23habang iniilawan ko ang padera,
14:26lalo pang lumalapit.
14:28Ayun sa mga pag-aaral,
14:29karamihan sa mga putiki,
14:30kabilang na ang tuko,
14:31ay may negatibong phototaxis.
14:33Ibig sabihin,
14:34iniiwasan nila ang liwana.
14:36Subalit,
14:37meron pa rin iilang mga individual,
14:39lalong lalo na yung mga bata
14:40o yung mga juveniles,
14:42na nagpapakita ng interes kapag may ilaw.
14:45Ito ay dahil sa diyang may mataas silang level of curiosity
14:49compared dun sa mga matatandang tuko o yung mga adults.
14:52Isang posibleng dahilan din
14:53ng kanilang pagsunod
14:54ay ang paghahahanap ng pagkain.
14:56Alam naman natin na yung mga insekto
14:58ay attracted sa lights.
14:59At ito yung mga paboritang pagkain ng mga tuko.
15:03Ang mga tuko,
15:05may madikit na paa o stick feet
15:07na ginagamit nito sa pag-akyat at pagkapang.
15:10Dito yung parang velcro nila na paa
15:14kaya nakakalakad sila dito sa walls.
15:16Sharp teeth,
15:17pero maliliit lang.
15:19Kung magkat tayo,
15:20medyo masakit
15:21but it will not harm us.
15:23Espesyal din pati ang mga mata nito.
15:26Look at those eyes.
15:28Kasi ang dilim nga naman dito sa loob.
15:30Halos, wala talagang ilaw.
15:32Napakalaki ng mga mata niya.
15:34Enough to see in the dark.
15:36Meron itong vertical pupils na
15:39kayang takpan ang kanilang mata
15:41para maproteksyonan ito sa sobrang liwanan.
15:45Kakaiba rin ang dila ng mga tuko.
15:47Yung kanyang dila,
15:49eventually,
15:50yung nasa dulo ng kanyang mandibol
15:53so that kapag may gumagalaw ng insect na kap,
15:56gusto niyang kainin,
15:57kin-extend it.
15:59May isang nakaago nang pansin sa amin dito,
16:02isang tunnel.
16:03Tapos sa band ng dulo,
16:04guho yung ano niya.
16:05Yung kanyang dulo.
16:07Uy!
16:08Grabe ito!
16:09Pinakatira ditong mga ibon.
16:11Compared to the other tunnels
16:13na pinutahan namin,
16:14mas kakauti yung mga swiftlets
16:16na nakatira dito.
16:18Napansin ko rin na puro adult
16:20o matatandang swiftlets
16:22ang nandito.
16:23Halos ayaw nitong umalis sa pugad.
16:26Paliwanag yung Dr. Juan Carlos Gonzalez,
16:31isang eksperto sa mga ibon.
16:33Maraming klaseng ibon na makikita mo
16:35sa mga caves and crevices.
16:37So, of course,
16:38they make use of man-made habitats nowadays,
16:41especially mga abandoned buildings.
16:43So, pag medyo nasa buka na lang siya
16:45ng isang building
16:47o ng cave or overhang,
16:49you usually find a lot of these
16:51gray rump swiftlets.
16:54Espesyal ang mga ibon na ito
16:55dahil laway kasi nila
16:57ang ginagamit sa paggawa
16:59ng kanilang pugad.
17:00Dagdag pa niya.
17:01It's usually the male
17:02who builds most of part of the nest
17:04and he builds them a lot
17:05with laway.
17:06So, yung dinidikit dun sa material,
17:08of course, any material
17:09whether grass or leaves
17:10or even feathers,
17:12sumasama dun kaya medyo
17:13nagiging darker yung mulay.
17:14Ang kanilang paa,
17:16nakadesenyo pang sabit
17:17kung saan ito nangingitlog.
17:19What's amazing about glossy swiftlets
17:21and gray rump swiftlets
17:22for that matter,
17:23they are resilient
17:25kasi nga nakaka-adapt sila
17:26sa mga changes to the environment.
17:28Sweeping insectivores din ang swiftlets.
17:31Ibig sabihin,
17:32mga lumilipad na insekto
17:34ang kanilang kinakain.
17:37Bukod sa amin,
17:38tila may iba pang napadaan dito
17:40at inaabangan ang mga ibon.
17:43Ah!
17:44Oo nga!
17:47Eto, may sabi ko na eh.
17:49So, kung may balatang ahas,
17:51ibig sabihin,
17:53pinagbalata nila ito
17:55kasi madilim nga.
17:56Perfect area ito
17:57for them to hide
17:59and then
18:00magpalit ng balat.
18:05Posibleng sinusundan ng ahas
18:06ang mga ibon,
18:07lalong-lalong na kapag ang ahas na ito
18:09ay isang arboreal species
18:11o yung mga ahas na umaakyat.
18:13Umaakyat sila
18:14kasi
18:15nanguhuli sila
18:16ng mga
18:17sisiyo
18:18o yung mga
18:19etlog
18:20para kainin.
18:21Kung may balat ng ahas
18:22na naiwan malapit
18:23sa mga ipon
18:24sa pugad ng ipon,
18:25maaaring ito ay indikasyon
18:26na nagtagal ang ahas doon
18:28baka naghintay
18:29na mahinga
18:30o di kaya
18:31doon na mismo
18:32na nagpalit ng balat.
18:33Ang ahas din
18:35ay madalas matatagpuan
18:36sa mga madidilim
18:37o yung mga
18:38malalamik na lugar
18:39kasi
18:40dito
18:41may mas mataas
18:42na humidity
18:43na tumutulong
18:44sa matagumpay
18:45na pagpapalit
18:46ng kanilang palat.
18:47Samantala,
18:48ang palaka na ito
18:49tila
18:50nagpapahinga
18:52habang nakapatong
18:53sa tipak ng pader
18:54ng gumuhong
18:55parte ng tunnel.
18:56Ang mga palaka
18:58ay gusto nila
18:59yung mga
19:00moist environments
19:01o yung mga
19:02lugar na
19:03malapit
19:04sa may tubig
19:05pero dun sa
19:06tanog, kahit mukhang
19:07walang tubig doon
19:08maaaring may sapat
19:09na moisture
19:10doon sa loob
19:11lalo na kung ito
19:12ay madilim
19:13at malami.
19:14So ang tunnel
19:15ay maaaring
19:16nagsisilbing
19:17proteksyon nila
19:18sa init
19:19sa kanilang mga
19:20predators
19:21na mga
19:22stressors.
19:29Naging madiliman
19:30ang kasaysayan
19:31ng isla,
19:32hindi ito hadlang
19:33para manumbalik
19:34ang sigla
19:35at kapayapaan
19:36sa isla.
19:41Kasabay nito
19:42ang pagbabalik
19:43ng mga
19:44buhay ilang
19:45na
19:46nagsisilbi
19:47ngayon.