Sudan’ın başkenti Hartum 23 ay sonra yeniden ordunun kontrolünde. Çatışmalar nedeniyle yaklaşık 9 milyon kişi ülke içinde yerinden edildi. Sudan'da neler oluyor? CNN TÜRK Haber Müdürü İdris Arıkan aktardı.
Kategori
🗞
HaberlerDöküm
00:00Sudan aslında sadece tek Sudan yoktu, Güney Sudan'la birlikte birleşik bir ülkeydi.
00:05Sudan böyle emperyal güçlerin içerisinde operasyon yaptığı, parçalaya parçalaya yönetmeye çalıştığı bir ülke.
00:13Bu süreç çok eskiden başlıyor.
00:15Aslında mesele çok karışık değil ama anlatımı biraz zor.
00:20Çünkü şöyle bir şey var, zaten 2010 başladığı itibariyle Güney Sudan, Sudan'dan ayrılmıştı.
00:28O ayrı bir süreçti.
00:29Şimdi bir de Darfur bölgesindeki mesele vardı.
00:32Orada da başka bir yapılanma vardı.
00:35Şimdi şöyle anlatayım, Darfur'da şu bölgesi, Sudan'ı daha çok güney, bu bölüm, kuzey ve güney kısmındaki batı kısmını Darfur olarak tanımlayabiliriz.
00:50Sudan yaklaşık 50 milyon nüfusu olan, %90'ı Müslüman olan bir ülkeydi.
00:56Fakat daha sonraki süreçte öncelikle ülkeyi ülkede Güney Sudan'a ayırdılar.
01:01Nasıl ayırdılar?
01:02İşte orada da bir CPLM denilen, Sudan People Liberation Army olarak tanımlanan bir örgütsel yapı kurarak orada yapılanmaya gidildi.
01:13Özellikle Batı'nın desteklediği bir örgüttü bu.
01:172010 itibariyle orada bölünmeyi sağladılar.
01:20Yani bu CPLM, Sudan People Liberation Army dedikleri bir grup var.
01:27Bu daha çok Hristiyanların bölünmeyi gerçekleştirdi.
01:31Güney Sudan denilen ülke öyle kuruldu.
01:33Hatta hatırlar mısın bilmiyorum, Güney Sudan'ın kuruluşunda her ne ikmezse George Clooney dahi Güney Sudan'a gitti.
01:40Neden bölündü, şunu anlatayım.
01:43Çünkü bu ülke petrol anlamında zengin yatakları olan bir ülkeydi ve bu petrol yataklarının, enerji yataklarının %75'i Güney Sudan'daydı.
01:52Farklı bir yapılanma da vardı.
01:55Özellikle genel eksiliyeti Hristiyan olan bir bölgeydi burası.
01:59Sudan'ın aksine, merkezinin aksine.
02:01Şimdi bu bir tarafa, bunu bir kenara koyalım.
02:04Bu bir ayrılma meselesi oldu.
02:06Yani burayı bölerek çok kolay bir şekilde yönettiler.
02:09Hatta bölünme istemeyen o dönemin CPLM liderinin helikopteri düştü.
02:16Yani bu CPLM'i ayırdı değil mi Sudan ve Güney?
02:20Burası, batılılar ayırdı.
02:22Batılılar, emperyal güçler ayrıldı.
02:24Örgütsel olarak bunu kullandılar demek daha doğru.
02:28Şimdi şöyle bir şey vardı o dönemde.
02:30Bir lider vardı.
02:32James Cameron isimli.
02:34O liderin bir şekilde helikopteri düştü, sonra ayrılma oldu.
02:39Bunlar rastlantı değildi.
02:40Sudan'ın lideri miydi?
02:41Hayır, CPLM'in lideriydi.
02:43Şimdi bir birleşme yaşandı.
02:44Hatta o kişiye, Sudan Cumhurbaşkanı yardımcılığı verildi.
02:49Ayrılma olmayacaktı, helikopteri düştü.
02:51Bu bir ayrı bir mesele.
02:52Bunu bir kenara koyalım.
02:53Sonrasında Sudan istikrar kazanacak mı meselesi vardı.
02:57Bu arada 2003 ile 2008 yılı arasında özellikle bu Darfur bölgesinde büyük çatışmalar oldu.
03:03Burada da Darfur Hareketi diye bir grup var.
03:09Orada da Sudan Liberation Army diye başka bir tanımlama var.
03:13Orada da bir ayrılma noktası olacak mı olmayacak mı meselesi oldu.
03:18Fakat orada da şöyle bir şey oldu.
03:20Sudan Merkezi Hükümeti'nin kurduğu Candilistan'dan milis güçler vardı.
03:25Kontrolü güç olan milis güçler.
03:28Şimdi buraya da bir kenara koyalım.
03:29Çünkü bunların şimdiki adı hızlı destek güçleri.
03:33Konu nereye gelecek onu anlatmak açısından.
03:35Bu arada Darfur meselesinde insan hakları ihlallerinin nedeniyle burada yaklaşık
03:39300.000 kişinin hayatını kaybettiği 3 milyon kişinin de yerlerinden edildiği bilgisi zaten dönüyordu.
03:45Bu arada bu işler yapılırken bu bölgedeki güçlere de dışarıdan bir şekilde çattan,
03:53bir şekilde o bölgeden destek geldiğinde söylemek mümkün.
03:57Bu desteğin arkasında da batılı güçlerin olduğunu söylemek çok mantıklı görünüyor.
04:03Batılı güçler sadece petrol yataklarının derdinde değil mi?
04:05Yok.
04:06Petrol var, altın var.
04:07Ülke o anlamda...
04:08Zengin ve bu rezervin...
04:10Evet.
04:11Şimdi gelinen süreçte şu oldu.
04:14Bu süreç içerisinde ülkede 2019 itibariyle 2019'un Aralık ayı itibariyle bir darbe
04:20gerçekleşti.
04:22Aralık ayaklanması sonrası o bölgedeki, o ülkedeki Suudan'ın 30 yıllık lideri
04:27Ömer Elbeşir ki bu kişi aynı zamanda Uluslararası Ceza Mahkemesi tarafından aranıyordu.
04:32O kişi iktidardan atıldı hatta hapse gönderildi.
04:35Daha sonra Sıdra Kadembars'ın nereye gittiği bilinmiyor.
04:38Sonrasında gelinen süreçte şöyle bir şey oldu.
04:40Hatırlar mısın Can Ceviz diye bir milis güç kullanımı ortaya çıkmıştı.
04:44Can Ceviz güçleri yani yeni adıyla hızlı destek güçlerinin lideriyle şu andaki
04:50ordunun, meşru ordunun lideri arasında çatışmalar çıkmaya başladı.
04:552022 itibariyle, 2023'ün başı itibariyle, sonu itibariyle 2022'nin bu çatışmaları
05:01girdi.
05:02Ve sonrasında ülkede büyük bir insani kriz oldu.
05:05İşte bunun rakamları şöyle.
05:0710 milyon kişinin yerlerinden, 10 milyon kişinin yerlerinden edildiği bilgisi var.
05:1220 bin can kaybı var minimumda.
05:15Bunun bu sayının çok fazla olma ihtimali de yüksek.
05:18Çünkü Sudan dediğimiz yer böyle hani siyasi istikrarın çok olduğu, devlet otoritesinin
05:24çok yoğun olduğu bir yer değil.