Ermenistan'ın soykırım iddiası, Türkiye’nin ‘tarihi siyasetten ayıralım’ açıklaması… Ankara ile Erivan arasında normalleşme mümkün mü? Karabağ Savaşı sonrası Ermenistan ile Azerbaycan arasındaki gerilim, mültecilerin geri dönüşü meselesi ne olacak? CNN TÜRK Haber Müdürü İdris Arıkan Ermenistan'a gitti, sokakları gezdi ve bölgenin nabzını tuttu. Kameraman Emir Ünlü görüntüledi.
Kategori
🗞
HaberlerDöküm
00:00Ne oldu başın yani? Yolcuya girdin Cemre'ye bak.
00:13Burası Ermenistan'ın başkenti Erivan. Erivan'daki hükümet konağının saati.
00:25İşte Ermenistan'ın meydanındayız. Buradaki en ünlü meydandayız.
00:29Burası Cumhuriyet Meydanı. Sovyetler döneminden sonra yapılan bir meydan.
00:35Etrafta gördüğümüz tarihi binaların tarihi 1950'lere dayanıyor.
00:41Ve sonrasında gelinen süreçte bu bölge başkent Erivan'ın merkezi konumunda.
00:48Şimdi arkamızda gördüğünüz bina ise tam olarak Ermenistan Ulusal Müzesi.
00:56Bu tabii aklımıza neyi getiriyor?
00:58İşte o sözde soykırım iddialarını getiriyor.
01:01Sözde soykırım iddiaları bu ülkedeki aslında en hassas nokta.
01:06Türkiye ile Ermenistan arasındaki ilişkilerin de en çok sıkıştığı noktalardan bir tanesi.
01:13Ermenistan ile Azerbaycan arasındaki barışın ufukta görünmediği şeklindeki söylemlere katılmıyorum.
01:21Ermenistan hiçbir zaman Türkiye, Ermeni soykırımını tanımadan normalleşme olamaz demedi.
01:29Ve tabii ki Türkiye'ye yönelik herhangi bir toprak talebi de yoktur.
01:33Ermenistan'ın soykırım iddiası, Türkiye'nin yıllarca dile getirdiği tarihi tarihçilere bırakalım söylemleri,
01:40Dünya jeopolitiğinin değişmesi,
01:422. Karabağ Savaşı sonrası gerilen son durum,
01:45Azerbaycan ile Ermenistan arasındaki gerilim,
01:48Mültecilerin dönüş meselesi,
01:50Abluk altındaki Ermenistan'ı ne bekliyor sorusu,
01:54Kafkaslar'da tansiyon ne durumda,
01:56Ne oluyor? Türkiye ile Ermenistan normalleşebilir mi?
02:00Azerbaycan ile Ermenistan arasında gerçek barış mümkün mü?
02:03Peki Ermenistan'da hava ne?
02:05Şimdi burası Ermenistan Ulusal Tarih Müzesi.
02:09Arkamda gördüğümüz bina o tarihi bina, o 1950'lerde yapılan bina,
02:14şu anda Ermenistan Ulusal Tarih Müzesi olarak hizmet veriyor.
02:18Burası tabii Ermenistan tarihi çok geç bir şey deniyor.
02:231960'ın önce 2000'li yıllara kadar bir tarih algısı var burada.
02:29Ama geldiğimiz noktada ülke nüfus sancısı taşıyor.
02:33Ne demek bu nüfus sancısı?
02:35Çünkü ülkenin nüfusu 3 milyon civarında.
02:373 milyon civarında ama bir de doğum oranlarına baktığımızda
02:401.20'ye kadar düşmüş görünüyor.
02:43Geçen yıl oranlar %20 azaldığını görüyoruz doğum oranlarının.
02:47Yani bu ülkenin devamı açısından da nüfusun artması gereken bir duruma geliyor.
02:52Aslında Ermenistan'daki zorlukların daha da artacağının da göstergesi.
02:57Niye böyle diyoruz?
02:58Çünkü gelinen noktada zaten varoluş sancısı yaşayan bir ülke
03:02ve çevresinde sadece İran ve Gürcistan'la sınırları açık bir ülke.
03:10Bu da ülkedeki ticareti çok fazla etkiliyor.
03:12Ülkenin geldiği noktada ekonomik anlamda da gelişmişliği az görünüyor.
03:18Çünkü bu ne demek?
03:20Bu aynı zamanda ülkedeki refahın da sıklarına azalması anlamına geliyor.
03:23Siyasi krizlerin, sorunların, protestoların çok olduğu bir ülke Ermenistan.
03:30Fakat ilgilenen konfliklerle konuşuyorlar.
03:32Ermenistan'da ve Ermeniler arasında bunun tartışılmaz bir gerçek olduğunu
03:36çok net bir şekilde ifade etmek istiyorum.
03:39Yani bizim gerçekliğimizde bunu inkar etmek ya da bundan vazgeçmek mümkün değildir.
03:44Çünkü bu hepimiz için inkar edilemez bir gerçektir.
03:48Bence Ermenistan halkı hem de Türk halkı ülkelerimiz arasındaki normal ilişkileri görmeyi hak ediyor.
03:55Ülkelerimiz arasındaki sınır ayrılığın bir simgesi olmamalı, işbirliğinin bir simgesi haline gelmelidir.
04:01Bu hem Ermenistan'ın hem de Türkiye'nin çıkarını olan bir durumdur.
04:04Bu yönde çok çalışıyoruz ve ilerleme görmeyi umuyoruz.
04:07Bunun büyük ölçüde Türkiye'nin siyasi iradesine bağlı olduğunu da unutmamalıyız.
04:12Aslında iki ülkede de siyasi irade var gibi görünüyor ama sorun ne?
04:19Gerçekten Türkiye için sözde olan soykırım meselesi Ermenistan için ne anlama geliyor?
04:25Erivan, artık bizim uluslararası arenada birinci önceliğimiz değil diyor ama...
04:29Ancak tekrar vurgulamak isterim ki burada tarihin değiştirilmesi ya da inkar edilmesi söz konusu değil.
04:36Burada bahsedilen tarihe dair uygulamalı algımızı değiştirmektir.
04:40Tarih hangi amaçla nasıl bir kaynak olarak kullanılmalı?
04:44Tarihten hangi bilgilere edinmeliyiz?
04:46Tarihi bir bilgi kaynağı olarak, bugünü ve geleceği anlamaya yönelik bir bilgi kaynağı olarak,
04:52bugünü ve geleceği inşa etmeye yönelik bir proje için bir bilgi ve rehberlik kaynağı olarak mı kullanacağız
04:58yoksa tarihin içinde mi yaşayacağız?
05:00Bunlar siyasi tercih konusudur.
05:17Ermenistan, 1915 Sarmanlı'nda kalmış bir ülke tabiri caizse.
05:22Çünkü buradaki anıtı görüyorsunuz, bu anıt onlara göre bir soykuru anıtı.
05:29Ve Türkiye bu soykuru tanımıyor ve sözde soykuru olarak değerlendiriyor.
05:35Baktığımızda bu anıtın 1960'larda yapıldığını biliyoruz, Sovyet döneminde yapıldığını biliyoruz.
05:41Ama şimdi önemli konulardan bir tanesi Türkiye ile Azerbaycan'ın oturduğu masada da bu konunun konuşulması.
05:47Soykuru meselesi olarak baktığımızda bunun nasıl değerlendireceği,
05:54masada nasıl bir sonuçla karşılık göreceği hala tartışma konusu.
06:01Peki normalleşme gerçekten mümkün mü?
06:04Türkler, bu sorunu soruyorlar.
06:07Anayasamızda Batı Ermenistan ifadesi yer almıyor.
06:10Batı Ermenistan ifadesi başka yerlerde mevcut.
06:13Ancak anayasada bulunmuyor.
06:20Ermenistan hiçbir zaman, Türkiye, Ermeni soykırımını tanımadan normalleşme olamaz demedi.
06:26Bu iki meseleyi bildiriyor.
06:29Ermenistan hiçbir zaman, Türkiye, Ermeni soykırımını tanımadan normalleşme olamaz demedi.
06:35Bu iki meseleyi birbirine karıştırmamamız gerektiğini düşünüyorum.
06:39Ancak bu, Ermenistan'ın,
06:41Türkiye, Ermeni soykırımını tanımalıdır, aksi takdirde normalleşme olmayacaktır dediği anlamına gelmez.
06:48Ve tabii ki Türkiye'ye yönelik herhangi bir toprak talebi de yoktur.
06:52Ermenistan Devleti'nin veya Ermeni tarafının herhangi bir toprak talebini bulamazsınız.
06:58Arkamızda Ağrı Dağı var.
07:00Ağrı Dağı'nı buradan görmek mümkün.
07:02Ama burası neresi dediğimizde 1915 olaylarıyla ilgili bir durum var.
07:07Burada Türkiye'nin söze soykırım olarak değerlendirdiği Teğcir'in bir anıtı var.
07:13Ve o anıtın içindeyiz şu anda, anıtın olduğu yerdeyiz.
07:17Yani anıtla Ağrı Dağı karşılıklı birbirini görüyorlar demek mümkün.
07:24Bu da tabii tartışmaların o doğandaki bir durum olduğu için önemli bir nokta olarak karşımıza çıkıyor.
07:30Peki bir tarafta Ağrı Dağı'na bakan anıt,
07:33diğer taraftan ülkede birçok yerde görülen o Büyük Ermenistan haritası gerçek bir güven nasıl oluşacak?
07:44Biz tam da yörüngüye oturmuşken ateşkesin daha fazla uzamaması,
07:49sınırı belirleyen bir şekilde net olarak haritalarda çizilmesi,
07:54barışın, güçlü bir mutabakatın ortaya çıkması
07:58ve Azerbaycan ve Ermenistan arasında var olan önce sınır sorunların,
08:02ardından kültürel problemlerin, sonra siyasi açmasın, giderilmesini istiyoruz.
08:08Belli ki taşın yanda, real siyasette, rasyonel zekada var olan sahabe bir kabiliyetsizliğini görmüş,
08:16elvanın her geçen gün, her kaybettiği gerçeğini değerlendirmiş olacak ki,
08:21bu yolu Azerbaycan'la, bu yolu Türkiye'yle yürümenin ne kadar kıymetli olduğunu,
08:27kaybettiği savaştan sonra bile Azerbaycan'la olan temaslarında,
08:32Türkiye'yle olan temaslarında, Ankara ziyaretinde defalarca ortaya koydu.
08:37Bence taşın yan dönemi Ermenistan, uzlaşılabilecek bir noktada
08:43ve tarihsel kodlarda kirlet problemleri yaşanan sorunlardan ziyade,
08:48çözüm odaklı bir mesafe almanın hem Türkiye, hem Azerbaycan,
08:53hem de Ermenistan açısından tam zamanı diye değerlendiriyorum.
08:56Taşın yanın özellikli belki bu dönem içerisinde bunları düzeltme imkanı var.
09:01Peki ne kadar istekli olacak, onu göreceğiz.
09:04Ya da Ermenistan'ın Türkiye ve Azerbaycan'la ilişkilisini normalleştirmesine
09:09ne kadar izin verilecek demek gerekiyor belki de.
09:14Devletler arasındaki normalleşmeyi, halklar arasındaki uzlaşmayla karıştırmamalıyız.
09:19Çünkü eğer tamam önce halklar uzlaşsın, sonra devlet ilişkileri normalleşsin dersek,
09:25o zaman Ermenistan-Türkiye normalleşmesini bir süre,
09:29bilmiyorum belki 20, 50 ya da 100 yıl unutmalıyız.
09:33Genellikle tam tersi olur.
09:35Önce devlet ilişkileri normalleşsin ve devletler normal ilişkilere sahip olduğunda,
09:40bu bir şekilde halklar arasındaki ilişkilerin normalleşmesine katkıda bulunabilir.
09:45Ama başka türlü değil.
09:48Ermenistan'ın en büyük sıkıntısı abluka.
09:51Dört ülkeyle komşu, iki ülkeyde sınırı kapalı.
09:54Aslında Türkiye ile Ermenistan normalleşmesinde,
09:57Erivan'ın en çok beklediği adımlardan biri, sınırların açılması.
10:04Ermenistan, Azerbaycan ve Türkiye tarafından
10:07çok fazla devlet ilişkileri ve devletler arasındaki ilişkileri
10:11sınırların açılması.
10:15Ermenistan, Azerbaycan ve Türkiye tarafından uygulanan ablukanın dışına çıkarak
10:19dış ve ekonomik ilişkilerini çeşitlendirebilecektir.
10:22Ki bu da Ermenistan hükümetinin önceliklerinden biridir.
10:25Bunun yanı sıra açık sınırların varlığı.
10:28Daha önce de belirttiğim gibi özellikle Ermenistan ve Türkiye bağlamında son derece önemlidir.
10:33Tarihi ve psikolojik ağır sonuçları aşmak ve
10:36Ermenistan'ın Türkiye ile de doğal bir komşuluk ilişkisi kurabilmesi için gereklidir.
11:06Kadıra ise 20 kilometrelik bir uzaklık var.
11:08Hemen sınır kapısının yanında göreceksiniz bir yol var.
11:12O yol Sovyetler döneminde yapılmış ve bir köprü birleştirilmiş durumda.
11:17Ama köprü iki aracın zorlukla geçebileceği bir köprü.
11:21Ve hemen altında da göreceğiniz gibi bir nehir akıyor.
11:24O nehir ise Aras Nehri.
11:27Yani Aras Nehri ile birlikte o bölgede bir sınır kapısı yapılmış.
11:32Ama bu sınır kapısı yaklaşık 1993 yılından beri kullanılmıyor.
11:37Şimdi onun kullanılması konusu gündemde bununla ilgili müzakereler var.
11:43En son bununla ilgili şöyle bir adım dağıtıldı.
11:46Baktığımızda Rusya'nın Ermenistanlıların sınır kapılarını geçmişten beri koruduğunu görüyoruz.
11:54Artık o uygulama yok.
11:56Göreceksiniz şimdi yerine gideceğiz.
11:59Bakacağız orada Ermenistan'ın görevlisini göreceğiz.
12:02Yani 1 Mart 2025 itibariyle artık burada görevli olan kişiler Ermenistan Sınır Güvenlik Yetkilileri.
12:12Şimdi konu bu.
12:14Konunun sonunda ne olacak sorusu var.
12:16Burada arkaya baktığımızda da büyük bir hazırlık yapılmış.
12:19Bina yenilenmiş görünüyor.
12:21Ermenistan'ın Margara sınır kapısındaki o binanın yenilendiğini görüyoruz.
12:26Bundan sonraki süreçte ne olacak?
12:28Baktığımızda burada iki ülkenin yetkililerinin, iki ülkenin özel temsilcilerinin de görüştüğünü gördük.
12:33Fakat şunu görmek lazım.
12:35Ermenistan burada bir abluk altında.
12:37Ve o ablukadan çıkmaya çalışıyor ve bununla ilgili de çalışmalar yapıyor.
12:41Türkiye ile yapılan görüşmelerde de bu konu gündeme geliyor.
12:46Tabii bundan sonraki süreçte ne olacak?
12:48Onu da zaman gösterecek.
12:55Ermenistan'da yapılması gereken temel konu, gerçekten bölgesel ilişkileri normalleştirme noktasında atılacak adımlar.
13:05Bence Ermenistan'ın önünde şu an tarihi bir fırsat var.
13:09Aksi bir durum söz konusu olursa, gerek Azerbaycan, gerek Türkiye ile ilişkiden normalleşmediği an,
13:16zaten Rusya ile de sorunlu olabilir.
13:18İlişkilerin de sorunlu olabilir.
13:20Ermenistan'da yapılması gereken temel konu, gerçekten bölgesel ilişkileri normalleştirme noktasında atılacak adımlar.
13:27Bence Ermenistan'ın önünde şu an tarihi bir fırsat var.
13:30Aksi bir durum söz konusu olursa, gerek Azerbaycan, gerek Türkiye ile ilişkiden normalleşmediği an,
13:36zaten Rusya ile de sorunlu olabilir.
13:38İlişkiler Ermenistan'ın ekonomisi ve siyasi yapısı üzerinde çok farklı bir süreç yaratabilir.
13:44Coğrafya kadardır ama bu kadar belirleyecek olan da biraz an itibariyle Ermenistan oranından bahsedersen,
13:50Ermenistan'ın politik süreçteki karar alıcıları.
13:54Çünkü buradaki işte o çıkarlar demiştik ya az önce, çıkarlardan ziyade bence dostluklara ve işbirliklerine odaklanmak,
14:03sistem içerisinde çok daha olumlu bir tablo yaratacaktır.
14:08Burası Ermenistan-Türkiye sınırı.
14:11Sınırın Ermeni tarafı, o gördüğümüz kişiler de Ermeni sınır güvenlik yetkilileriydi.
14:161 Mart itibariyle Rus güvenlik güçleri, buradaki sınırlardaki Rus güvenlik güçleri gönderildi.
14:22Burada arkamızda gördüğünüz bina çok eski bir bina gördüğünüz gibi ve bu eski bina aslında işte o geçmişteki kullanılan sınır binalarından bir tanesi.
14:32Fakat şimdi yenilendi bu binalar, baktığımızda şunu görüyoruz.
14:36Şurada yeni binanın yapıldığını görüyoruz.
14:39Bu bina birkaç seferdir Türkiye ile Ermenistan arasındaki yetkililerin görüşmesine de sahne olan bir bina.
14:48Ne oluyor burada?
14:49Burada Ermenistan'ın geldiğimiz durumda bir sıkıntısı var.
14:53Abluk altında iki taraftan hem Azerbaycan hem Türkiye tarafından.
14:57Ondan dolayı bu sınır kapısının açılıp açılmayacağı konusu gündeme gelmiş durumda ama ne olacağını henüz bilmiyoruz.
15:05Şimdi karşımızda hemen arkamızda da o sınır kapısının demirlerini göreceğiz.
15:09Kameraman arkadaşım Emir Ünlü size o demirleri de gösterecek.
15:14Baktığımızda birçok gazetecinin de burada olduğunu görüyoruz.
15:17Bugün sınır kapısında bir çalışma olduğunu söylemek mümkün.
15:23Şimdi o demir kapının hemen arkasında da bir bayrak göreceğiz.
15:28İşte orası da Türkiye'nin Alican sınır kapısında bulunan Türk bayrağı.
15:34Bugün geldiğimiz noktada eğer burası açılırsa gelecekte bu küçük köprüden araçların geçmesi planlanıyor ama henüz ortada bir anlaşma yok gibi görünüyor.
15:47Sınırın açılması sadece Ermenistan için değil aynı zamanda Türkiye ve bölgedeki diğer ülkeler içinde büyük ekonomik fırsatlar doğuracaktır.
15:56Çünkü bence açık bir sınırın kapalı bir sınırdan daha iyi olduğu konusunda bir mutabakat var.
16:01Bu kadar basit. Bu sadece ekonomik anlamda değil, bireyler arası temaslar ve diğer birçok alanda da geçerli.
16:08Ve bu şüphesiz Ermenistan, Türkiye ve bölgedeki diğer tüm ülkeler ve ötesi için faydalı olacaktır.
16:15Ermenistan'ın başkenti Yerevan'da da nüfus yaklaşık 1 milyon civarında.
16:19Yani ülkenin üçte biri neredeyse burada yaşıyor.
16:22Yaklaşık 10-11 bölgeye bölünmüş bir ülke burası ama geldiğimiz noktada buranın kentin dışında çok fazla nüfusun dağıldığını görüyoruz.
16:35Yani burası merkez konumunda hem başkent hem de nüfus anlamında merkez konumunda.
16:40Baktığımızda bundan sonraki süreçte de buradaki durumun aynı şekilde sürmesi düşünülüyor.
16:47Çünkü ülkede davruzgun bir yatırım, bir ticaret, bir sanayilişme durumu söz konusu değil.
16:53Çünkü iki taraftan da ambargoya uğrayan bir ülke konumunda.
16:57Çünkü hem Türkiye'yle hem de Azerbaycan'la iletişimi, ticareti yok konumunda bir ülke Ermenistan.
17:07Şimdi 1991'deki bağımsızlığından beri tartışılagelen bir durum var burada.
17:12Niye öyle diyoruz?
17:13Çünkü burası aslında geldiğimiz noktada siyasi krizlerin ortasında, soykırım sözlerinin ortasında, iddiaların ortasında tıkanmış, kalmış ve ilerleme sağlayamamış bir ülke konumunda bir durum yaşamış gibi görünüyor.
17:31Bundan sonraki süreçte ne olur ne biter bilinmez.
17:33Türkiye'yle olan ilişkilerinde adımlar atılabilir mi, adımlar atılmaz mı o da şu anda hala muamma ama özellikle Ermenistan'ın Azerbaycan'la olan ilişkileri bu ülkedeki sıkıntıların en net görüldüğü yerlerden bir tanesi.
17:54Ama her şey ticaret değil.
17:56Aslında her şey Türkiye ile Ermenistan'ın anlaşmasından da geçmiyor.
17:59Zira Azerbaycan'da gündem.
18:01İkinci Karabağ Savaşı sonrası jeopolitik değişmiş durumda.
18:05Elivan yalnız bir görüntü çiziyor.
18:07Bakü güçlü.
18:08Ermenistan'la Azerbaycan arasındaki barışın ufukta görünmediği şeklindeki söylemlere katılmıyorum.
18:13Her ne kadar bu açıklama sonrası olumlu gelişmeler olsa da gündemde mülteciler konusu da var.
18:19Bir zamanlar Elivan'da yaşayan Azerbaycan Türkleri dönebilir mi?
18:22Ermenistan bu toprakları bir anlamı taşıyor diyor.
18:25Elivan'ın Türkçe ismi Revan.
18:27Yani aslında Türk imparatorluğunun Türk tarihinde de yer alan bir kent burası.
18:32Ve arkamızda gördüğümüz kubbede aslında bir cami.
18:35Şu anda Elivan'da kalan tek cami.
18:39Yani geçmişe baktığımızda, geçmiş tarihine baktığımızda 1700'leri buluyor bu caminin yapılışı.
18:46Yapılışının Revan Hanlığı döneminde Hüseyin Ali Han'ın idaresi altında olduğunu söylemek mümkün.
18:53Aslında camiyi Hüseyin Ali Camisi ismi veriliyor fakat o cami ismi daha sonra Gök Cami olarak değiştiriliyor.
19:01Şimdi aslında Elivan'da yani Türkiye'nin tarihindeki ismiyle Revan'da tam 8 tane cami var.
19:09O dönemde burada Azerbaycan Türkleri de yaşıyor.
19:12Şimdi daha sonraki süreçte işte Karabağ Savaşı'yla özellikle 91 yılındaki savaşla birlikte buradaki Türk nüfus zorla göç ettiriliyor.
19:20Ama göç ettirildikten sonra da buradaki camiler aslında tek tek kapatılıyor.
19:25Sadece bu cami ayakta kalıyor.
19:27O caminin de aslında kullanıldığını söylemek mümkün değil.
19:30Çünkü 10 ile 13 saatleri arasında ve 13 ile 15 saatleri arasında açık daha çok böyle turizm bölgesi gibi bir şey oluşturuyor oluyor burada.
19:39Fakat şunu söylemek lazım.
19:40Asıl mesele buradaki Türk nüfusun buradan gitmesiyle birlikte şimdi gündeme gelen bir mülteci meselesi var.
19:47Azerbaycan özellikle mültecilerin, Türk mültecilerin, Azerbaycan Türkü mültecilerin buraya dönmesini istiyor.
19:54Ermenistan ise işte geçtiğimiz günlerde Türk gazetecilere verdiği röportajda Ermenistan Başbakanı bunun toprak talebi olduğu yönünde emareler olduğunu söyleyerek bunu reddediyor.
20:06Şimdi baktığımızda asıl sıkışan noktalardan bir tanesi de özellikle Azerbaycan, Ermenistan arasındaki görüşmelerdeki asıl sıkışılan noktalardan bir tanesi de
20:16bu mülteciler konusu.
20:18Yani buradan zorla gönderilen insanların Erivan'a döndürülüp döndürülmemesi ya da bu bölgeye döndürülüp döndürülmemesi.
20:25Dediğim gibi Ermenistan Başbakanı bunu bir toprak talebi olarak nitelendiriyor ve buna karşı çıkıyor.
20:33Baktığımızda şimdi gördüğümüz arazideki bu 7.000 metrekarelik bir alana sahip bu cami ve o caminin içerisinde bir tane ana namaz odası,
20:4328 diğer oda, bir kütüphane, bir iç bahçe var ve 4 tane minaresi var ama o minarelerden sadece bir tanesi ayakta kalmış gibi görünüyor.
20:53Burayı şimdi İranlılar özellikle yönetiyor ve İran'dan gelen işte yardım kuruluşları üzerinden burası onarılmaya çalışılıyor ama
21:02sonuç itibariyle baktığımızda Erivan'da bir tane cami var ve o cami aslında kullanılır durumda değil.
21:13Azerbaycan, Ermenistan Cumhuriyeti'nin egemen topraklarının yaklaşık %60-70'ini Batı Azerbaycan olarak adlandırarak bizi bu konuyu tartışmaya davet ediyor.
21:22Ancak biz açıkça söylüyoruz ki Ermenistan'da Batı Azerbaycan diye bir şey yoktur.
21:28Batı Azerbaycan burasıdır. Bu çizginin öte tarafında Batı Azerbaycan yoktur.
21:33Çok isteseler eğer coğrafi açıdan Nahçıvan da Batı Azerbaycan olarak değerlendirilebilir.
21:42Azerbaycan vatandaşı olup Ermenistan'da yaşamakta olan çok sayıda insanlar.
21:46Ama Ermenistan vatandaşı olarak da farklı yerlerde yaşayan insanlar var.
21:51Acaba bir nüfus mübadelesi mi söz konusu olacak? Karşılıklı bir değişim süreci mi olacak?
21:57Türkiye'nin zamanında Lozan döneminde yapmış olduğu gibi bir müzakere süreci mi işleyecek?
22:02Yoksa belirli anklamlar üzerinden hala yarına dair söz sorunları oluşturabilecek bir performans mı ortaya çıkacak?
22:10İsteren hadise şu, artık Ermenistan içinde yaşayan Azeri Azerbaycan Türkiye'nin,
22:17Azerbaycan coğrafyasında bulunan Ermenistan'daki Ermeniler de bir an evvel huzura kavuşturup
22:24bu huzuru sağlayacak mektup adı barıştı.
22:27Önce sınır belli edilecek, ardından nüfusun mübadeleyle mi, göç ve göçmen yoluyla mı?
22:34Karşılıklı bir işbirliği ve anlayışla zaman zaman takas yöntemi ama dönem dönem
22:40o coğrafyalarda huzurla yaşamalarının garanti altına alınacağı bir yapı, hukuki mimari inşa edilmeli.
22:48Ve ben Türkiye olarak, geri gelirse Rusya ve belki Fransa ve ABD, hiç fark etmez.
22:56Bu coğrafyanın hiçbir şimdiliği dahilinde olmayan devletlerden birinin bile
23:01tarafsızlıkla zarar vermeden, ben her türlü onlara ait bu arkadaşlığı imza atabileceğini düşünüyorum.
23:07Elvan'ın merkezi bir noktasındayız nispeten.
23:10Hemen merkezi bir yerde bir tane cami var.
23:14Gök Cami aslında burada merkez cami olarak ya da mavi cami olarak da tanımlanabiliyor.
23:21Hüseyin Ali Han dönümünde 1765 yılında yapıldığı yazıyor.
23:26Cami aslında ibadette açık görünse de burada ziyaret saatleri var.
23:3010, 13, 15, 18 olarak görünüyor ki aslında bu da içeride çok fazla ibadetin yapılamadığının da göstergesi.
23:37Baktığımızda bu caminin kapısındayız.
23:39Ama cami ile birlikte şunu söylemek lazım.
23:41Bu bir bu bölgedeki Türk varlığının işaretlerinden, eserlerinden bir tanesi ve
23:46bugün gelinen noktada da mülteciler noktasında Azerbaycan Türkleri konusunda da
23:51bu konunun tartışıldığını konuşulduğunu söylemek mümkün.
24:09Bırak mültecilerin geri dönme hakkına sahip olması gerektiğini söyleyebiliriz.
24:13Ancak burada sorunlu olan Azerbaycan'ın ilerlemesidir.
24:17Batı Azerbaycan'ın bu anlatısı bize sadece tamam Sovyet Ermenistan'ını terk eden Azerbaycanlıların
24:24Ermenistan'a gelme hakkına sahip olması gerektiğini söylemiyor.
24:28Fakat Azerbaycan neredeyse tamamı Ermenistan olan sözde bir Batı Azerbaycan olduğunu
24:34ve bunun tarihi Azerbaycan toprağı olduğunu söylüyor.
24:40Şimdi ufukta barış görünse de Türkiye Ermenistan normalleşmesi her an olabilir mesajı verilse de
24:46Azerbaycan ve Ermenistan anlaştık dese de toplumların kaynaşması asıl barış olarak karşımıza çıkıyor.
24:53Olacak mı? Ne zaman olacak? Bu soruların cevabını hep zaman gösterecek.
24:58Soykırım iddiaları Türkiye ile görüşmeler Azerbaycan'la gerilim.
25:02Şu anda Ermenistan'ın başkenti Erivan'ın en merkezi noktasındayız.
25:07Eski adı Lenin Meydanı olan, şimdiki adı Cumhuriyet Meydanı olan bir yer burası.
25:12Hemen karşımızda da aslında Tarih Müzesi var.
25:15Ermeni Ulusal Tarih Müzesi'nin olduğu yerdeyiz.
25:18Burası tabii aynı zamanda işte o tartışmaların o dağındaki konuların da barındırdığı bir yer.
25:23Şimdi baktığımızda etrafa buranın geçmişten bugüne gelen bütün hatlarının aslında örneklerini görüyoruz bu meydanda.
25:31Bu meydan aslında Türkiye ile Ermenistan arasındaki tartışmaların da o dağındaki o konuyu da içinde barındıran bir meydan.
25:39Peki bundan sonra ne olacak?
25:42İşte bundan sonra ne olacak sorusunun da gündeme gelen yerlerden bir tanesi de buradaki hükümet binası.
25:49Hemen arkamızda da işte o meydandaki hükümet binasını görüyoruz.
25:52Saatiyle o bayrağıyla o binayı görüyoruz.
25:57Şimdi bundan sonra ne olacak sorusu çok önemli.
25:59Niye çok önemli?
26:00Türkiye ile bir görüşmeler sürdürülüyor.
26:02Azerbaycan ile görüşmeler sürdürülüyor.
26:04Bundan sonraki süreçte de sorunun nasıl çözüleceği ya da çözülüp çözülemeyeceği sorusu aslında kafaları karıştırıyor.
26:12Şu anda Ermenistan'da, Eriban'dayız.
26:15Bundan sonra ne olacak biz de hep beraber göreceğiz.
26:29Ne oldu pasinyon?
26:31Yolça girdin Cebrail'a.